İzmir’de Adını Hiç Duymadığınız Antik Kentler

Tarih boyunca bir liman kenti olmuş, tarihi İpek Yolu’nun batıya açılan penceresi konumuna gelmiş İzmir, uygarlıklar zincirine kesintisiz olarak katılmış dünyada çok az şehirlerden biri. Aydınlığı, hoşgörülü insan yapısı, havası ve doğası ile sevdiğimiz İzmir, 8 bin 500 yıllık tarihi boyunca sayısız medeniyete ev sahipliği yapmış bir kültür beşiği.

İzmir’in antik kentleri denince akla ilk olarak UNESCO Dünya Mirası listesine girmiş Selçuk Efes Antik Kenti ve Bergama Pergamon geliyor. Tarihi Kemeraltı’daki Agora’ya da uğrayanınız olmuştur. Smyrna Antik Kenti’ne pek giden olmasa da İzmir’in adının kökeni olduğundan adı sıkça geçiyor. İzmir’in bilinen ünlü antik kentlerin yanı sıra adını hiç duymadığınız ya da az sayıda insanın bildiği antik kentler de var.

İzmir’in Az Bilinen Antik Kentleri

Anadolu’da Hitit uygarlığının sona ermesinin ardından Aka göçleri “Aiolya” ve “Ionia” bölgeleri kurulmuş. Bu dönem içerisinde kurulan 12 Ion kenti Anadolu coğrafyasında izler bırakmış. Ege Denizi’nde bulunan Sakız (Khios) ve Sisam (Samos) adaları ile Miletos, Myus, Priene, Efes, Kolophon, Teos, Lebodos, Erythrai (Ildırlı), Klazomenai, Phokaia (Foça), bu dönem içinde kurulan kentlerden bazıları.

1. Klaros

Menderes ilçesinin Ahmetbeyli Mahallesindeki Klaros, Kahin Tanrı Apollon’un Anadolu’daki iki önemli kehanet merkezinden biri olarak anılıyor. Dönemin ünlü “Bilicilik Merkezi” merkezi Klaros’a Kuzey Afrika’dan İngiltere’ye değin başvuruların yapılıyordu. Kolophon Antik Kentine bağlı olan Klaros’a sırf kehanet merakı yüzünden yüzlerce yıl önce dünyanın dört bir yanından ziyaretçiler geliyordu.

Yunanistan’ın Thebai kentinden kovulan Apollon rahibi ve kahini olan Teiresias’ın kızı Manto tarafından kurulan kent, MS 4. yüzyılda Hristiyanlığın yayılması ile birlikte düşüşe geçmiş. Klaros’da kurulan Apollon tapınağı İyonya’da inşa edilmiş olan tek Dor tapınağı. Klaros Kutsal Alanı, anıtsal boyutta kült heykellerinin olduğu ender kutsal alanlardan biri. Antik yazarların sıklıkla söz ettikleri Hekatomb (yüz adet hayvan bağlama bloğu) bulunmuş dünyadaki tek arkeolojik yer olarak kayıtlara geçmiş. İzmir’in tatil yerleri arasındaki Özdere taraflarına yolunuz düşerse ziyaret edin.

2. Kolophon

Anadolu’nun en eski kentlerinden olan Kolophon, Menderes ilçesinin Değirmendere ve Çamönü köyleri arasında konumlanıyor. 12 İon kentinden biri olarak İzmir’i daha güneyde, antik çağların önemli kenti Ephesos’a bağlayan yolların üzerine MÖ 1. binyılda kurulmuş. At yetiştirme çiftlikleri ile meşhur olan Kolophon kenti, ünlü felsefeci Ksenophanes, şair Mimnermos ve ressam Apelles gibi önemli sanatçı ve düşünürlerin yetiştiği bir antik yerleşim yeri.

Zenginliğinin kaynağı verimli topraklara ve denizciliğe bağlıydı. Tapınak yapıları, özellikle Helenistik döneme ait görkemli heykellerle, büyük merrner sütunlarla yüklü Apollon tapınağı depremlerle yıkılmış. 6. yüzyılda Perslerin eline geçip önemini yitirmiş. Bu dönemden sonra kıyıdaki Notion kenti gelişmiş ve önem kazanmış ve Klaros kenti Notion’a bağlı olarak gelişimini sürdürmüş.

3. Notion

İzmir’in Menderes ilçesine bağlı Ahmetbeyli Köyü sınırları içinde kurulan Notion Antik Kenti’nin Akropolisi, Kuşadası-Seferihisar sahil yolu üzerindeki Ahmetbeyli kumsalının doğusundaki iki tepe üzerinde yer alıyor. Klaros gibi Notion da 12 Ion kentinden biri olan Kolophon’un bünyesinde bulunan iki antik yerleşim.Yöre halkı tarafından “Kale” olarak adlandırdığı antik kent 3 km uzunluğunda sur duvarları ile çevrelenmiş. Notion’da Hellenistik dönemde yapyapılmış, Roma döneminde değişikliğe uğramış tiyatro ve kent duvarlarından kalan bölümler ilgi çekici.

Sahile paralel uzanan bir sırt üzerinde kurulu olan Notion Antik Kenti Ahmetbeyli Plajı’yla iç içe. Anlamı “Güney’deki Kent” olan Notion Kolophon kentinin güney limanıydı. Notion’un baş tanrıçası Athena Polias’a adanmış olan bir tapınak ve tiyatroya ait kalıntılar da bulunuyor. Akropolün üstünde Samos Adası ve Kuşadası’na doğru harika bir deniz manzarası var.

4. Lebedos

İzmir’de tatil yapılacak yerler listesinin gözdesi Seferihisar ile Selçuk arasında kalan Gümüldür’ün ilk yerleşim yeri, 12 İon kentinden birisi olan Lebedos Antik Kenti’ydi. Ürkmez Köyü’nün tepelerinde kurulmuş olan Lebedos, Milattan Önce 7. yüzyılda Efes Antik Kenti’nden bazı insanların buraya zorla göç ettirilmesi ile kurulmuş. Bu yüzden Lebedos Klasik dönemde, kendi adına sikke basamayan tek İyon kenti olarak hiçbir zaman öne çıkamamış.

Kentten, günümüze kadar ulaşan çok az sayıda kalıntı var. Bunlar arasında çömlekler ve kentin çevresini saran surları oluşturan bazı parçalar göze çarpıyor. Özdere-Gümüldür arasındaki rotada Klaros, Lebedos, Kolophon, Nation antik kentleri bir arada gezilebilir.

5. Myonnesos Adası

Milattan Önce 500’lü yıllara dayanan bir tarihe sahip olan Myounnessos, Seferihisar’da Çıfıt Kalesi olarak da anılan bir ada. Buraya “Sıçan Adası” diyenler de var. Ada ve kara arasında bağlantı sağlayan geçit yol zamanla su altında kalsa da, 25-30 santimetre dizlerinize kadar suyun içinden, deniz üzerinden yürüyerek adaya ulaşılabiliyor.

Geçidin yapıldığı taşlara dikkat ederseniz, taş işçiliğinin güzelliğini görebilirsiniz. Ada üzerinde ilk çağdan, orta çağdan ve Osmanlı döneminden kalma pek çok dağınık duvar ve yapı kalıntısı yer alıyor.

6. Airai

İzmir’in Urla ilçesine bağlı Demircili Köyü yakınlarında bulunan Airai Antik Kenti üzerinde bazı temel kalıntılar, mimari yapıtlar ve o döneme ait çanak, çömlekler bulunuyor. Bu kente ait kalıntıların, daha Demircili köyü kurulmadan önce deniz yolu üzerinden taşınarak bölgeden kaçırıldığı tahmin ediliyor.

7. Dios Hieron

Ödemiş‘e bağlı şirin belde Birgi İzmir’in en güzel köylerinden biri. Birgi’nin tarihteki ilk adı ‘Zeus’un Şehri’ anlamına gelen Dios Hieron’du. Dünya Kültür Mirası Aday Kenti Birgi, Lidyalılar, Persler, Romalılar ve Türkmenlerin egemenliklerini yaşamış bir belde. Birgi’de Antik dönem Dios Hieron’undan kalma arkeolojik malzemeler ve kalıntılar ile Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinin sivil ve dini mimari dokusunun sıralandığı dar sokaklar görmeye değer. İzmir’e 120 kilometre uzaklıktaki Birgi’ye, bağlı olduğu Ödemiş’ten sadece 10 dakika süren sekiz kilometrelik bir yolla ulaşılıyor.

8. Leukai

Çiğli Sasalı’da, Çamaltı Tuzlası, Üçtepeler mevkiinde yer alan Leukai kentinin bulunduğu bölgenin uzun bir zaman yasak bölge olarak geçmesi, burada arkeolojik çalışmaların yapılmasına uzun süre engel oldu. Pers İmparatorluğuna karşı isyan hazırlığında olan Pers Amirali Takhos’un kurduğu Leukai antik kentinin kuruluşu MÖ 383 olarak bahsediliyor.

Bundan 2400 yıl önce karayla bağlantısı olan bir yerleşim yeri değildi ve yan yana dizilmiş 3 adadan oluşuyordu. Gediz nehrinin taşıdığı alüvyonlar menemen ovasını tamamen doldurmuş ve bu doldurulmalardan da Ephesus ve Milet gibi Leukai’de tarihten adını sildirerek nasibini almış. Çevredeki diğer antik kentlerde olduğu gibi Leukai kentinde de, sur izlerinin ve ufak kalıntıların dışında günümüze taşınan bir yapı görülmüyor.

9. Klazomenai

İzmir’in yaklaşık 30 km kadar batısında, bugünkü Urla‘nın İskele Mahallesinde konumlanan Klazomenai Antik Kenti, 12 İyon kentinden biri olarak MÖ 1050’li yıllarda kurulmuş. Klazomenai zeytinyağı ticaretinde isim yapmış. 2 bin 600 yıllık geçmişi ile dünyanın ilk zeytinyağı fabrikası olan ‘Klazomenai Zeytinyağı İşliği’ de bulunuyor. Antik Klazomenai Kenti’nin limanlarından biri olan Liman Tepe, MÖ 3 bin yılında Ege’nin en önemli liman kentlerindendi.

Perslerin saldırısına uğramaktan korktukları için yerleşikliklerini iskelenin tam karşısında yer alan Karantina Adası’na taşımışlar. Büyük İskender zamanında ince bir yolla karaya bağlanan adada denize girip, Klazomenai Antik Kenti’ndeki Roma dönemi kalıntılarını dolaşabilirsiniz.

10. Erytrai

İzmir’in Çeşme ilçesine 26 kilometre uzaklıktaki Ildırı Köyü’nde bulunan Erytrai kenti, Hellen Mitolojisine göre Giritli Rhadamanthes tarafından kurulmuş. MÖ 7. ve 8. yüzyıllarda büyük bir ekonomşk güce sahip antik kent, Doğu Akdeniz ve özellikle Kıbrıs ile önemli ticari ilişkileri vardı. Sakız Adası ile birlikte esir ve şarap ticaretini elinde tutuyordu.

Ildır’ın çatısı konumundaki tepeden Ege Denizi’nin maviliğine bakan bu yemyeşil antik kentte Tiyatro, Athena Tapınağı, Heroon, Roma Villaları ve Şehir Surları yakından tanıyabileceğiniz antikçağ eserleri. Alaçatı‘ya yolunuz düşerse Ildırı’yı ve antik kenti ziyaret edin. İzmir gezilecek yerler listenizde yer alsın.

Batı Anadolu’daki ilk müzelerden Konak’taki İzmir Arkeoloji Müzesi‘nde Bayraklı (Smyrna), Efes, Bergama, Milet, Afrodisias, Klazomenai, Teos ve Iasos gibi İzmir antik kentleri ve Ege Bölgesi’nin çeşitli yörelerinde yürütülen kazılarda ortaya çıkarılan ve Batı Anadolu tarihine ışık tutan benzersiz eserler sergileniyor. İzmir’in az bilinen antik kentleri hakkında bilgiler daha detaylı olarak müzede sunuluyor. Ziyaret edin.