UNESCO Mirası St. Jean Bazilikası, Selçuk

İzmir‘in Selçuk ilçesi, Hristiyan dünyası açısından Kudüs’ten sonra en önemli merkezlerden biri. Bunun sebebi de İsa’nın en genç havarisi, İncil yazarı Aziz Yuhanna yani St. Jean’ın mezarı ve St. Jean Bazilikası‘nın burada olması.

Aziz Yuhanna’nın İsa’nın 12 havarisi içinde yaşamını eceliyle yitiren tek havari olarak biliniyor. Hayatını Efes ve Batı Anadolu’da Hıristiyanlığın yayılmasına adayan havari St. Jean’ın doksanlık bir ihtiyar iken Ayasuluk Tepesi‘nin en yüksek noktası olan burada İncil’ini yazmış ve dua etmiş.

Selçuk Ayasuluk Tepesi’ne defnedilen havarinin mezarının üzerine yıllar sonra döneminin en büyük ve görkemli yapılarından biri olan St. Jean Bazilikası inşa edilmiş. Büyük Bizans bazilikasının kalıntıları Selçuk’ta görülebilir.

St. Jean Bazilikası, Selçuk

Selçuk, arkeoloji, tarih, din ve kültür açısından dünyanın en önemli merkezlerinden biri. Tarihin pek çok devrinin izlerini taşıyan, çok katmanlı zengin kültürel ve tarihi değerlere sahip. Efes Antik Kenti, Selçuk’un en bilinen yüzü. Oysa Efes adı sadece bu antik kentin değil bu değerli coğrafyanın adıydı.

Efes, tarih öncesi dönemden başlayarak Helenistik, Roma, Doğu Roma, Beylikler ve Osmanlı dönemleri boyunca yaklaşık 9000 yıl kesintisiz yerleşim görmüş ve tarihinin tüm aşamalarında çok önemli bir liman kenti ve kültürel, ticari merkez olmuş.

UNESCO Dünya Miras Listesine alınan ‘Efes’, Çukuriçi Höyük, Ayasuluk Tepesi (Selçuk Kalesi, St. John Bazilikası, İsa Bey Hamamı, İsa Bey Camii, Artemision), Efes Antik Kenti ve Meryem Ana Evi olmak üzere dört bileşenden oluşuyor. Antik dönemin en önemli merkezlerinden St. John Bazilikası da UNESCO Mirası listesinde.

Efes yerleşimi, tarih boyunca çok defa yer değiştirmiş. Dördüncü yer değişiminde şehir ilk kurulduğu yer olan Ayasuluk Tepesi’ne taşınmış. Çünkü Ayasuluk Tepesi’nde, Hz. İsa’nın en sevdiği havarisi Aziz Yuhanna (St. Jean) Mezarı vardı.

MS 431’de Efes Konsül belgelerine dayanarak, Aziz Yuhanna’nın Meryemana ile birlikte MS 37-48 arasında Efes’e geldiği ve burada yaşayıp, öldüğü kabul ediliyor. Çarmıhtaki Hz. İsa, annesini en sevdiği havarisi Yuhanna’ya emanet etmiş.

Bu görüşe inananlar daha sonra ikisinin birbirinden ayrılmadığını ve Aziz Yuhanna’nın Efes’e geldiğinde Meryem Ana’nın da onunla birlikte olduğunu kabul ediyor. Aziz Yuhanna ölünce vasiyeti üzerine Ayasuluk Tepesinin güney yamacına gömülmüş.

Önce kendisi için basit ve gizli bir mezar anıtı yapılmış ve bu mezarın üzerine 5. yüzyılda ahşap çatılı bir bazilika inşa edilmiş. Yazılı kaynaklarda, içinde St. Jean’ın mezarının bulunduğu ahşap çatılı bazilikanın 6. yüzyılda artık kullanılmayacak durumda olduğu aktarılıyor.

Bu bazilikanın yerine İmparator Büyük Justinianus ve İmparatoriçe Thedora bugün kalıntıları görülen altı kubbeli kiliseyi inşa ettirmişler. Haç planlı kilise bu coğrafyada Artemis Tapınağı’ndan sonra inşa edilmiş en büyük dini yapıydı.

St Jean Kilisesi, Orta çağda Hıristiyan hacıların uğrak yeri yani ‘Haç Kilisesi’ haline gelmiş. 1304’te Türklerin eline geçen kilisenin bir bölümü cami olarak kullanılmaya başlanmış. Ancak 1365-1370 arasında şiddetli bir depremle yıkılmış.

1920’deki kazılar sırasında üç mezar yapısı bulunmuş. Ortadaki mezarın Aziz Yuhanna’ya ait olduğu kabul ediliyor. Ancak mezarda kazılar sırasında hiçbir kalıntı bulunmamış. Zaten mezarların 12. yüzyıldan itibaren boş olduğu ve kutsal kalıntıların daha önce İstanbul’daki Havariyun (Azizler) Kilisesi’ne taşındığı biliniyor.

Efes’ten sonra en çok ziyaretçi çeken ve önemli bir dini merkez olan kiliseye her yıl 1 milyona yakın ziyaretçi uğruyor. Ortodoks dünyası açısından Sümela ve Kapadokya’da geleneksel kutlamalar yapılıyor. Saint Jean’ın her yıl 8 Mayıs günü göğe yükselmesi kutlanıyor. Selçuk’taki St. Jean Bazilikasında düzenlenen anmaların da Hristiyan dünyasının ilgisini çekmesi bekleniyor.

Mayıs 1917’de Portekiz’in Fatima kentinde kardeş olan üç çoban çocuğun bir zeytin ağacının üzerinde Meryem Ana’yı görmesi ve geleceğe dair üç kehanet vermesi 10 bin nüfuslu Fatima’nın yılda 5 milyon turist almasını sağlarken Selçuk’u yılda ancak 2,5 milyon turist ziyaret ediyor.

Oysa Meryem Ana evi burada, St. Jean Mezarı burada, Efes Antik kenti gibi değerli bir antik kent de yanı başında.

Yolunuz İzmir’den Kuşadası’na geçiyorsa burada bir mola verin ve St. Jean Bazilikası‘nı görün. Şirince de eklenirse Selçuk aslında başlı başına bir tatil rotası. Üstelik deniz de var. Birkaç günlük bir tatil rotası olmayı hakkedecek kadar çok şey var.