Kerim Han Kalesi, Şiraz

Şiraz şehrinin önemli tarihi eserlerinden olan Kerim Han Kalesi, Zend Hanedanı Kerim Han Zend tarafından 1766 tarihinde Kraliyet alanı olarak yaptırılmış. Kerim Han, Zend Hanedanlığını kurduğunda hiçbir zaman hükümdar sıfatını kullanmadı ve kendini Halkın Vekili olarak adlandırdı.

İran tarihinde istisnai bir fenomen olarak kabul edilen Kerim Han, devletinin başkentini Şiraz kenti olarak ilân etti. Şiraz’ın en önemli tarihi mücevherlerinden biri olan Kerim Han Kalesi, onun hem ikametgahı hem kalesi hem de sarayı oldu. Kale, özellikle mimari açıdan Zand Hanedanlığından (1751-1794) geriye kalmış önemli bir miras.

Kerim Han Kalesi, Şiraz

Kerim Han Kalesi (Karim Khan Citadel), İran Zand hanedanının kurucusu Büyük Muhammed Kerim Han tarafından yaptırılan bir kale. Muhammed Kerim Han, en iyi İran hükümdarlarından biri olduğuna inanılıyor. 1753’te iktidara geldiğinde İran, Moğollar ve Türkler tarafından yönetiliyordu.

1766’da Kerim Han Şiraz’ı başkent ilan etti. Ardından, geçmişi oldukça parlak olan kentin yeniden inşası başladı. Pers şairlerinin dikkate değer türbeleri ve diğer muhteşem binalar bu dönemde inşa edildi.

Kerim Han, en ünlü mimarları ve sanatçıları Şiraz’a davet etti ve onlardan kendisi için bir saray inşa etmelerini istedi. Bir savunma yapısından çok Kerim Han’ın ikametgahına benzeyen yeni bir kalenin inşası da 1766’da başladı.

İsfahan’da Şah Abbas’ın yaptırdığı ünlü eserleriyle boy ölçüşmek üzere, 12 bin işçi çalıştırılarak, 4000 m² alan üzerinde görkemli Kerim Han Kalesi (Arg-e Kerim Han) inşa edildi.

Kerim Han Kalesi, yuvarlak hatlarıyla sanki estetik kaygılarla yapılmış gibi duruyor. Girişinde Farsça yazılmış olan: “Şiraz’a yeni gelen bir gezgin, uzun süre Kerim Han sarayının endamını övmekten geri duramayacaktır” sözü bunu kanıtlar gibi görünüyor.

Kalenin devasa duvarları ve kuleleri Orta Asya’nın eski kaleleri gibi tasarlanmış. İran‘ın ünlü kalelerinden Kerim Han Kalesinde yer alan 12 metre yüksekliğindeki surlarının dört köşesinde, yüksekliği 14 metre olan dört burç bulunuyor. Bu burçlardan birisi ise Piza Kulesi gibi eğik duruyor.

Kalenin içi ise Kerim Han’a arzusuna göre İsfahan’ın saraylarından daha güzel olacak şekilde zarif bir saray kompleksi şeklinde yapılmış. Zend Hanedanlığının kısa egemenlik dönemine rağmen, bu dönemde sanat alanında bir çok kayda değer eserler verilmiş, Zend sanatı doğmuş.

Pehlevi döneminde hapishane olarak kullanılmış olan kale, geniş bahçesi, özel dua alanı ve hamamı ile öne çıkan kale, iç mekândaki vitrayları, ahşap işlemeleri ve minyatürleri ile geçmişin ihtişamını sunuyor.

Kerim Han Kalesi’nde 1981’de açılan Pars Müzesi, Zand hanedanına ve şehrin tarihine adanmış görüntüler içeriyor. Binanın kuzeybatı kesiminde yer alan ve Avrupa’dan gelen elçilerin kabulünün nasıl yapıldığını gösteren duvar resimleri ziyaretçilerin ilgisini çekiyor.

Avlunun güney kısmında ise saray hamamı ve Şiraz hükümdarının bedeni ve ruhu için biraz dinlenme sağlayan bir çay salonu bulunuyor.

Şiraz’ın, Kerim Han’a düşman olan Muhammed Han tarafından fethinden sonra, Kerim Han’ın yaptırdığı binalar yıktırıldı. Neyse ki, Kerim Han Arg Kalesi yıkımdan kurtuldu. Dönemin merkezi hükümeti tarafından Fars valiliğine atanan amir için emirlik mahkemesi olarak kullanıldı.

Pehlevi döneminde Kerim Han Kalesi hapishaneye dönüştürüldü ve resimlerin üzeri sıvandı. Sonraları bir kundaklama sonucu sarayın birçok bölümü yandı. 1972’de Kerim Han Kalesi, İran Ulusal Mirası’na kaydedildi. Halen restorasyon çalışmaları sürüyor.

Arg-e Karim Khan olarak da bilinen Karim Khan Kalesi, Şiraz gezilecek yerler listenizde olmalı. Kale çevresinde bulunan dükkanlarda satılan ve sıcaktan bunalan bünyeleri serinletmek için hazırlanan Şiraz’a özgü Feluda denenmeye değer. Nişasta-buz-limon suyu ile yapılan bir tatlı, kavurucu sıcaklarda ferahlamak için birebir.