Kozak Yaylası, Ayvalık

İzmir’in Bergama ilçesi ile Balıkesir’in Ayvalık ilçesi arasında yer alan, her iki ilçe merkezine 20’şer kilometre mesafeden başlayan Kozak Yaylası, çam fıstığı, şirin köyleri ve dokuma kültürü ile ünlü, fıstık çamı ormanlarıyla kaplı benzersiz bir doğa harikası.

Deniz seviyesinden yüksekliği 500 ile 1000 metre arasında değişen yayla, Ege Denizi ve çevresindeki yeryüzü oluşumlarının başkalaşım geçirmesiyle oluşmuş. Bergama’nın kuzeybatısında, Ayvalık’ın güneydoğusunda yer alan Kozak Yaylasının doğusundaki Madra Dağının 1334 metrelik yükseltisinden Ege Denizi ve Midilli Adası görünüyor.

Kozak Yaylası

Bergama ile Ayvalık sınırlarında yer alan ve dünyanın en önemli çam fıstığı üretim merkezlerinden biri olan Kozak Yaylası, temiz havası, kendine has gelenek ve göreneklerin yaşatıldığı dağ köyleri, yemyeşil bir denizi andıran fıstık çamı ağaçlarıyla Ege Bölgesi’nin en huzurlu doğayla buluşma noktalarından.

Doğal bitki örtüsünün fıstık çamı olduğu ve 5 milyon civarında fıstık çamı ağacının bulunduğu Kozak Yaylasının, tarih boyunca Bergama Krallığından beri fıstık çamı ormanları ile kaplı olduğu biliniyor. Bergama Krallarından II. Attalos, Kozak Yaylasına on binlerce çam fıstığı dikmiş. Bugünkü kozalak yaylasının çam fıstığı ağaçları antik çağlardan günümüze kalmış

Bitki örtüsünün oluşmasında iklim ve toprağın öncelik taşıdığı bölgedeki fıstık çamı, Akdeniz ikliminde, taşlı ve kalkerli topraklarda yetişiyor. Aynı zamanda Bergama çevresinde bol miktarda granit toprak bulunmasından nasibini alan Kozak Yaylası’nda çok sayıda taş ocağı da bulunuyor. Çevre düzenlemeleri, kaldırım yapımı, dekorasyon gibi çok çeşitli alanlarda kullanılan granit, bölgede bulunan köylerde halkın en önemli kaynaklarından biri.

Deniz seviyesinden 700 metreye kadar yetişen çam ormanları ile kaplı yayladan yılda 800 tondan fazla çam fıstığı elde ediliyor. Tabiatın güçlü ağaçlarından fıstık çamından elde edilen çamfıstığı yapısında baharatlı ve çamın nefis kokusunu barındıran reçinesiyle sofralar lezzet sunuyor. Türk mutfağında helva, iç pilav gibi yemeklerde kullanılıyor.

Ancak çam fıstığı elde etmek sanıldığı kadar kolay olmuyor. Bir çam fıstığının kozalak vermesi için dikiminden yaklaşık 7-9 yıl geçmesi gerekiyor Bu yaştaki ağaçlardan yaklaşık 4-5 kg çam fıstığı taplanıyor. Kasım ayında başlayan kozalak toplama işi nisan ayına kadar devam ediyor.

Uzun süren toplama döneminin ardından elde edilen çam fıstığı yüksek meblağlara satılıyor. İçerisinde bulunan minerallerle yararlı bir besin olan fıstık çamı, yurt içindeki ihtiyacın %80’nini karşıladığı gibi yurt dışına da ihraç ediliyor.

Kozak Köyleri

Kozak Yaylası üzerinde Okçular, Bağyüzü, Yukarıbey, Karaveliler, Kıranlı, Çamavlu, Güneşli (Tekke), Göbeller, Terzihaliller, Kaplan, Hacıhamzalar, Aşağıcuma, Aşağıbey, Hisarköy, Ayvalar, Yukarıcuma ve Demircidere olmak üzere Kozak Köyleri adı ile bilinen 16 yayla köyü yer alıyor.

Türkiye’de oksijen oranının en yüksek olduğu bölgeler arasında yer alan Kozak Yaylası’ndaki köylerde ortalama yaşam süresi de Türkiye ortalamasının üzerinde. Köylüler uzun yaşamın sırrını doğal beslenme, temiz hava ve stressiz yaşam olarak paylaşıyor.

Çam fıstığı üretiminde öne çıkan Kozak köylerinden Aşağıbey, Yukarıbey ve Çamönü köylerinin köy kahvelerinde çay içip mola verebilir, Yukarıbey’deki Çınar Restoran’da ise meşhur fıstık helvasının tadına bakabilirsiniz. Kozak köylerinde üretilen yerel ürünler arasında Bergama tulum peyniri, üzüm pekmezi, ev yapımı şarap, Kozak elması, Kozak helvası, el dokuması halı ve kilim bulunuyor.

Kozak Yaylasından toplanan fıstıklarla yapılan Kozak peynirli köftesi ile Bergama’nın öne çıkan tatlısı Kozak helvası alınacak şeyler arasında. Ayrıca Bergama’ya özgü lezzetlerden cilveli çay ısmarlamayı da unutmayın. Kozak Yaylası’ndaki 16 köyde, bu ürün yemeklere ve tatlılara katılan bir lezzet olmasının yanında misafir ağırlama kültürü içinde de önemli bir yere sahip.

İçinde kavrulmuş çam fıstıklarının yüzdüğü cilveli çayın lezzeti bir başka. Misafire çayla birlikte şekerin yanı sıra kavrulmuş çam fıstığı da ikram ediliyor.  Fıstık, çaya ağacın doğal çam sakızı kokusunu veriyor. Bu çayın bir de hikâyesi var; Eskiden fıstık çamına çıkamayan erkeğe kız verilmezmiş. Kız istemeye gidildiğinde içinde çam fıstıkları olan ‘cilveli’ çayın gelmesi, oğlan tarafına mesaj niteliği taşıyormuş.

Kozak Yaylası muhteşem doğasıyla trekking, bisiklet ve doğa sporları tutkunları için benzersiz bir adres. Ayrıca kuş gözlemciliği için de oldukça elverişli bölgede kamp alanları da bulunuyor.

Kozak Yaylası Çevresinde Gezilecek Yerler

1. Pergamon Antik Kenti

Antik Dönem’de Bergama (Pergamon) Krallığı’nın başkenti olan Pergamon şehrinin merkezi olan Pergamon Antik Kenti, Bergama ilçe merkezine hakim bir tepede yer alıyor. 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil olan Pergamon Antik Kenti’nde saray, tapınak, tiyatro, agora, akropol gibi yapıların kalıntıları görülebiliyor.

Pergamon Antik Kenti ziyaret saatleri yaz dönemi (1 Nisan – 1 Ekim) 08.00-19.00, kış dönemi (1 Ekim – 1 Nisan) 08.30-17.30. Antik kent, haftanın 7 günü ziyarete açık. Pergamon Antik Kenti giriş ücreti 50TL. Müze Kart geçerli.

2. Perperene Antik Kenti

Perperene Antik Kenti, antik dönemde Mysia olarak geçen bölgede, Aşağıbey Köyü’nün Çakal Kayası mevkiinde bulunuyor. Strabon ve Bizanslı Stephanos’un da isminden söz ettiği antik kent içerisinde tapınak, hamam, amfi tiyatro ile iki sur kalıntısı barındırıyor. Bizans Dönemi’nde piskoposluk merkezi olarak kullanılan kentte herhangi bir kazı çalışması yapılmıyor. Ziyaret saati sınırlaması olmadan antik kenti dilediğiniz gibi ücretsiz olarak ziyaret edebiliyorsunuz.

3. Bergama Müzesi

Antik Dönem’de dünyanın en önemli uygarlıklarından Bergama Krallığı’na ev sahipliği yapan İzmir’in Bergama ilçesinde bulunan Bergama Müzesi, ilçe ve çevresinde yapılan arkeolojik kazılarda elde edilen buluntuların sergilendiği geniş bir koleksiyona sahip. Müzede Erken Tunç Dönemi’nden Bizans’a kadar pek çok devre ait eser kronolojik düzenle sergileniyor.

Bergama Müzesi ziyaret saatleri yaz dönemi (1 Nisan – 1 Ekim) 08.00-19.00, kış dönemi (1 Ekim – 1 Nisan) 08.30-17.00. Bilet satış ve giriş kapanıştan yarım saat önce sona eriyor. Müze, haftanın 7 günü ziyarete açık. Bergama Müzesi giriş ücreti 10TL. Müze Kart geçerli.

Kozak Yaylasına nasıl gidilir

Kozak Yaylası‘na hem Bergama’dan hem de Ayvalık’tan gidilebiliyor. Kozak Yaylası’na uçakla ulaşım için en yakın havalimanı İzmir’de. İzmir Adnan Menderes Havalimanı, Kozak Yaylası’na 143 km. Özel araçla bu mesafe 2 saat sürüyor. Havalimanından İZBAN treni ile Aliağa’ya geldikten sonra, Aliağa’dan Bergama ilçe merkezine hem belediye otobüsü hem de dolmuş bulunuyor. Bergama Otogarı’ndan Kozak köylerine düzenli dolmuş seferleri var.

Bergama ile Kozak Yaylası arasındaki mesafe de yaklaşık 20 kilometre. Yol ayrımına kadar çoğunluğu rampa olan yolu devam ettiğinizde; ayrımdan Aşağıbey, Yukarıbey ve Kaplan Köyleri için Ayvalık yönüne sapmanız gerekiyor. Ayvalık-Kozak Yaylası arasındaki mesafe de yaklaşık 20 km. Ayvalık-İzmir Karayolu’ndan Kozak Yaylası’na giden köy yolunu takip ederek yaylaya ulaşılabiliyor.