Her sokağının tarih koktuğu eski bir Rum köyü olan Tirilye, Bursa‘nın Mudanya ilçesine 20 dakika uzaklıkta bulunuyor. Bir yanı deniz, bir yanı yemyeşil tepelerin olduğu Trilye’ye, denize paralel uzayan kıvrıla kıvrıla giden bir yoldan ulaşılıyor. Dar sokaklar etrafında sıralanan kâh yeni kâh 100 yıllık evlerin olduğu Trilye, adını, bir zamanlar İstanbul’dan sürgün edilen 3 papazdan almış. Kimisi de eski Helen dilinde barbunya anlamına gelen Trigla kelimesinden adını aldığını rivayet ediyor.
Taş veya ahşap mimarideki eski Rum evlerinin bir çoğunun durumu içler acısı. İki veya 3 katlı evlerin bazılarının tarihi 500 yıl kadar gerilere bile gidiyor. Trilye gezilecek yerler içerisinde değerli bir yere sahip; görkemli olmasına rağmen yıkık ve terkedilmiş Taş Mektep, Kemerli Kilise harap durumda. Her ikisini de gezebilmek mümkün değil, sadece dışarıdan bakabiliyorsunuz. Her ikisi de satıldı. Tadilatları yapıldıktan sonra ortaya görkemli güzelliklerinin çıkacağından eminim.
Kemerli Kilise, Tirilye
Hristiyanlığın kadim dönemlerinde de büyük ilgi gören Tirilye ve çevresinde çok sayıda görkemli kilise, manastır inşa edilmiş, ancak ne yazık ki günümüze sadece 3 kilise ve 1 manastır ulaşabilmiş. 13. yüzyıl sonlarında yapıldığı kabul edilen Kemerli Kilise de bunlardan birisi.
Ortodoks dünyası için oldukça önemli olan Kemerli Kilise’nin sütunlarının Mısır’ın İskenderiye şehrinden getirildiği rivayet ediliyor. 13. yüzyıl sonunda yapıldığı biliniyor ve 1676 yılında, Dr.J.Covel tarafından hazırlanan el yazması belgede, kilisenin Panagia Pantobasillissa’ya (Bakire Meryem’e) adandığı anlatılıyor.
Dünya’da duvarlarında resim olan ilk kilise olarak bilinen Kemerli Kilise neredeyse yıkıldı yıkılacak vaziyette. Oysa bu tarihi mirasların tadilatı yapılsa, her biri görülmeye değer özellikleriyle bir çok ziyaretçiyi bu şirin beldeye çekmeye yeter. Kemerli Kilise, Rum Patrikhanesi tarafından geçmişine sadık kalınarak restore edileceği ve geçmişteki günlerindeki gibi ayinler düzenleneceği söylense de henüz bir çalışma başlatılmamış.
Tarihin hor kullanıldığı ve görmezden gelindiği, hatta yok edildiği bu kadim topraklarda biz buna alışık olsak da iç sızlatıyor. Tirilye 1. derece SİT alanı. Restorasyonları yapılmadığından taş veya ahşap mimarideki eski Rum evlerinin çoğunun da durumu içler acısı. Bazıları yıkıldı yıklacak gibi duruyor.
Edit: Ortodoks dünyası için oldukça önemli olan Trilye‘deki Kemerli Kilise (Resimli Kilise), İstanbul Fener Rum Patrikhanesi’nin Bursa Metropolitliği’ne atadığı Elpidophoros Lambriniadis tarafından satın alındı. Fener Rum Patrikhanesi’nin kiliseyi onarıp ibadete açacağı öğrenildi. Mülkiyeti özel şahıslara ait olan kiliseyi Patrikhane’nin onarıp yılda birkaç kez ayin düzenlemeyi planladığı ifade ediliyor.
Trilye cok guzel ama bakimsiz tarihi yapisini bozmadan yenilemek gerek.
Annemin gördüğü trilye rumların gittiği zamanki köyü ben görmedim. İhtişamını anlatırdı benim gördüğüm trilye’yi de yorumu yapanlar görmemişler. O zamanlar okul bütün ihtişamıyla ayaktaydı ve okul olarak işlevini yerine getiriyordu. Bazı evler yine bakımsız ve yarı harebeydi ama şimdi eski Trilye den birşey kalmamış. Çamlı kahve ise nerdeyse tüm çamlarını kaybetmiş. Çok üzücü tabii ama gerçek.