Zelve Açık Hava Müzesi, Kapadokya‘da Göreme Tarihi Milli Park sınırları içerisinde, bölgenin en eski yerleşim yerlerinden biri. Adını bulunduğu vadiden alan açık hava müzesi, Göreme–Avanos Karayolu üzerinde yer alıyor. Kapadokya’nın en ilginç yerlerinden Zelve Vadisi, doğa anıtı olarak adlandırılan peribacalarının en güzel ve en yoğun oluştuğu yerlerden birisi.
Hristiyanların 9. ve 13. yüzyıllar arasında yaşadığı ve o dönemde önemli bir dini merkez olan Zelve, 1950’li yıllara kadar yerel halkın yerleşim yeri olarak kullanılıyordu. Kayalara oyulmuş evleri, kiliseleri, manastırları, tünelleri, güvercinlikleri, cami ve köy meydanı bulunan Zelve, günümüzde ören yeri olarak ziyarete açık.
Zelve Vadisi, Kapadokya’nın en önemli vadilerinden biri. Avanos’a 3 km uzaklıkta, Paşabağ’ın devamında ve yolun sonunda yer alıyor. Üç vadiden oluşan Zelve Ören Yeri, aynı zamanda Kapadokya’da bölgesindeki peri bacası oluşumlarının en yoğun olduğu yer. Sivri uçlu ve geniş gövdeli olan yüzlerce ilginç peri bacaları görmeye değer.
Avanos gezilecek yerler arasında yer alan Zelve Vadisi’ni keşfedebilmek için biraz macera ruhu, bir de el feneri gerekiyor. Özellikle otoparktan ilerlerken karşınıza çıkan sağdaki iki vadiyi birbirine bağlayan tünelden tırmanarak ikinci vadiye geçmek oldukça zor, ancak imkânsız değil.
Zelve Açık Hava Müzesi
Nevşehir’in Avanos ilçesi sınırlarında yer alan Zelve Açık Hava Müzesi, Göreme-Avanos Karayolu’nun 2 km içerisinde, Aktepe’nin dik kuzey yamaçlarında kurulu. Kapadokya’nın dünyaca ünlü, eşi benzeri olmayan yeryüzü şekilleri ile bezeli bölgeyi her yıl binlerce kişi ziyaret ediyor.
Yerleşik hayatın tam olarak hangi tarihte başladığı bilinmese de 7. yüzyıldan sonra bölgeye yerleşen Hristiyanlar tarafından oyularak ev, kilise ve manastırlara dönüştürüldüğü bliniyor. Özellikle 9. ve 13. yüzyılda Hristiyanların önemli dini merkezi konumunda olmuş. Aynı zamanda rahiplere ilk dini seminerlerin de bu yörede verildiği biliniyor. 13. yüzyıla kadar bölgenin en önemli Hristiyan yerleşim yerleri arasında bulunan Zelve, Türklerin Anadolu’ya gelişi ile birlikte Türklere kapıları açtı.
Zelve Vadisi’ndeki eski Hristiyan yerleşimleri Türkler tarafından depo, hayvan barınağı ve ev olarak kullanılırken, vadi içerisinde köyler kuruldu. Vadinin duvarlarına oyulmuş evlerden oluşan eski köy, 1924’teki mübadelede yerleşik Rumların Yunanistan’a göçmesiyle Türklere kalmış.
Kaya düşmesi ve bölgede meydana gelen aşınmaların yarattığı tehlike nedeniyle 1949-1954 yılları arasında Zelve Köyü, vadinin 2 km kuzeyindeki Aktepe köyüne (Yeni Zelve) taşındı. 1954’te tamamen boşalan vadi, 1967’de açık hava müzesi olarak düzenlenerek ören yerine dönüştürüldü.
Zelve Açık Hava Müzesi‘nde peri bacaları, volkan konileri gibi doğal oluşumların yanı sıra kiliseler, manastırlar, yeraltı şehirleri ve vadi yerleşmeleri gibi insan eliyle inşa edilen yapılar bulunuyor. Hristiyanlığın gelişme döneminde yöredeki en önemli yerleşim yerlerinden Zelve’de dönemi yansıtan ve yeryüzü şekillerinin etkisiyle inşa edilen görkemli kiliseler bölgeyi çekim merkezi haline getiriyor.
Zelve Açık Hava Müzesi, 3 vadinin bulunduğu alana yayılıyor. Zelve Vadisi olarak anılan vadinin ilkinde Üzümlü Kilisesi ve Balıklı Kilisesi yer alıyor. Üzüm ve balık kabartmalarından dolayı bu adları alan kiliselerin şapel bölümleri 10. yüzyıla, kilise bölümleri ise daha erken yüzyıllara tarihleniyor. Kaya oyma yaşam alanlarının en çarpıcılarına rastlanan vadideki 9. yüzyıl yapısı olan kiliseler İkonoklastik dönem öncesine ait. Kapadokya bölgesinin en ünlü kiliseleri olan bu yapılar, vadini girişindeki peri bacalarının oyulmasıyla yapılmış.
Üzümlü Kilise, Aziz Nichitas Kilisesi olarak da bilinen ve Ortahisar’ın batısında, Zelve Paşabağlar Örenyeri içerisinde yer alıyor. Kızılçukur Vadisinin girişindeki kilisenin bulunduğu peri bacası oluşumu, keşişlerin yaşadığı manastır kompleksi gibi oyulmuş bir yapı. Peri bacasının alt kısmında yer alan kilisenin üst kısımda ise tavanında kabartma haç olan kabartma bir tavan yer alıyor.
Kilisenin ithaf yazısında Stylite Nichitas’a ait bir yazıt bulunduğundan, bu kilise Aziz Nichitas Kilisesi olarak da anılan Üzümlü Kilise’nin kesin tarihi bilinememekle birlikte yedi ila dokuzuncu yüzyıllara tarihleniyor. Yapının Ortahisar’a uzaklığı 3,5 kilometre.
İkinci vadide Kutsal Haç Kilisesi, iç mekanında bulunan haç kabartmalarından ismini almış. Kilisenin duvarlarında büyük nişler, zemininde ise kilise görevlilerin mezarları bulunuyor. İkinci vadi ile üçüncü vadiyi birbirine bağlayan tünel ve yüksek kayalıklardaki güvercinlikler görülmeye değer.
Yüksek kayalıklara oyulan ve 19. ve 20. yüzyıllara tarihlenen güvercinlikler, kuşların gübrelerinden yararlanmak amacıyla yapılmış. Dış cephelerinde hayat ağacı, çarkıfelek ve nar gibi bolluk ve bereketi sembolize eden motiflerin yer aldığı güvercinliklerden elde edilen güvercin gübreleri üzüm bağlarından daha fazla verim alabilmek için kullanılıyordu.
Üçüncü vadide ise kaya cami ve bir manastır yer alıyor. Kiliseden dönüştürülmüş bir Zelve Camii, kesme taş duvarları ve kayaya oyulan mihrabı ile bölgenin yeryüzü şekillerini yansıtıyor. Zelve Vadisinin doğal görünümüne uyum sağlamış caminin minaresi belirgin şekilde duruyor. 4 sütunlu, sivri başlıklı minaresi erken Osmanlı dönemini simgeleyen “Baldaken” tarzını yansıtan mimari geleneğin ürünü.
Caminin hemen arkasında, orijinal şekliyle duran, bir değirmen taşı yer alıyor. Vadinin yukarı ve aşağı bölümlerinde nadiren haçların ve fresklerin görüldüğü sayısız pek çok küçük kiliseye rastlanıyor.
Zelve Açık Hava Müzesi giriş ücreti ve ziyaret bilgileri
Adres: Aydınlı Mahallesi, Yavuz Sk. No:1, 50180 Aktepe, Avanos, Nevşehir
Ziyaret saatleri: Zelve Açık Hava Müzesi ziyaret saatleri yaz dönemi (1 Nisan – 1 Ekim) 08.00-19.00, kış dönemi (1 Ekim – 1 Nisan) 08.00-17.00. Haftanın 7 günü ziyarete açık.
Zelve Açık Hava Müzesi giriş ücreti: Zelve Açık Hava Müzesi giriş ücreti 18TL. Müze Kart geçerli.
Zelve Açık Hava Müzesi’ne nasıl gidilir
Zelve Açık Hava Müzesi, Nevşehir’in Avanos ilçesine 7 km uzaklıkta. İlçenin güneyinde yer alan Zelve’ye en yakın havalimanı Nevşehir Kapadokya Havalimanı. Kapadokya Havalimanı’na İstanbul, Antalya ve İzmir’den düzenli uçak seferleri yapılıyor. Seferler yaz döneminde sıklaşıyor.
Özel araçla Zelve Açık Hava Müzesi’ne gelmek isteyenler Avanos üzerinden Zelve’ye ulaşabiliyor. Zelve Açık Hava Müzesi Avanos’a 7 km, İzmir’e 780 km, İstanbul’a 766 km, Ankara’ya 286 km, Nevşehir’e 22 km, Kayseri’ye ise 66 km uzaklıkta. Şehirlerarası otobüslerle Nevşehir’e geldikten sonra Nevşehir’den Avanos üzerinden dolmuşlarla Zelve’ye ulaşım sağlanıyor.
