Demre, Akdeniz kıyılarında kadim bir yerleşim bölgesi. Likya Uygarlığının önemli antik yerleşimlerinden Myra Antik Kenti ile Ortodoks Hristiyan dünyası için büyük önem taşıyan Noel Baba Kilisesi olarak bildiğimiz Aziz Nikolaos Kilisesi Demre’de.
Çocukların, denizlerin ve gezginlerin koruyucusu Aziz Nikolaos’ın yaşadığı ve piskoposluk yaptığı Myra’nın 3 km yakınında ona adanmış St. Nicholas Kilisesi yer alıyor. Myra halkı ölümünden sonra Aziz Nikolaos adına önce bir anıt, sonra da büyük bir bazilika inşa ettirmiş. Kilise, Antalya’nın en çok ziyaret edilen tarihi yapılarından.
Tüm dünyanın Noel Baba olarak bildiği Aziz Nikolas, 4. yüzyılda bugünkü Antalya’da yaşamış bir piskopos. Likyalıların liman kentlerinden biri olan Patara’da doğmuş, Xanthos‘ta eğitim almış. Varlıklı bir tüccarının oğlu olan Aziz Nikolaos’ın ailesi ölünce Likya’da başpapaz olan amcası onu büyütmüş.
İyiliksever olan Aziz Nikolaos, ailesinden kalan tüm serveti zayıf ve fakir olanların ihtiyaçlarını karşılamak için harcamış. Yaptığı iyilikler efsaneleşmiş, bazıları mücize olarak kabul edilmiş. Demre’de yer alan dönemin önemli şehirlerinden Myra’da psikoposluk yapmış. Öldükten sonra da aziz ilan edilmiş.
Noel Baba Kilisesi
Aziz Nikolaos Kilisesi (St. Nicholas Kilisesi), Myra halkının Aziz Nikolaos’ın ölümünden sonra onun adına yaptırdığı büyük bir bazilika. Kilisenin ilk yapılış yılı net değil. Aziz Nikolas, mermerden yapılmış bir lahdin içerisinde adına yapılmış kiliseye defnedilmiş. Hristiyanlar tarafında kutsal kabul edilen kilise türbesi dolup taşmış.
Kilise 529’da bölgede yaşanan şiddetli depremle büyük hasar görmüş. Yıkılan kilisenin yerine bazilika tipinde inşa edilen yeni kiliseye MS 6. yüzyılda Bizans İmparatoru I. Justinyen, altın ve gümüş işlemeli kilise eşyalarını adak olarak bağışlamış. Bu adaklar 7. yüzyıldaki Arap akınlarında yağmalanmış.
Kaçarken saldırıya uğrayan korsanlar hazineyi sonra dönüp geri almak için gömmüşler. Hazine, ancak 1963 yılında Huri Nine adında çobanlık yapan bir kadın tarafından bulunmuş. Kilisenin kutsal eşyalarının bir çoğu tarihi eser kaçakçılarının eline düşmüş. Bir kısmı Harvard Üniversitesi bağlı Daumbarton Oaks Müzesi kurucusu tarafından satın alınmış.
Aziz Nikolaos Kilisesi, son olarak aslına uygun olarak 1042’de Bizans İmparatoru 9. Konstantin ve eşi Zoe tarafından tamir ettirilmiş. Günümüzdeki kilise kalıntıları bu dönemden kalma. Bizans sanatının en seçkin mimarilerinden birine sahip.
Barili tüccarlar 1087’de St. Nicholas’ın kemiklerini kilisedeki lahitten çıkarıp Bari’ye kaçırmışlar. Papa Urban, Aziz Nikolaos’ın kemiklerini kutsayıp onun adına yapılmış katedrale yerleştirmiş. Bu Aziz Nikolaos’ın Avrupa’daki ününü büyük oranda artırmış, Bari şehrini hac merkezi haline getirmiş.
Aziz Nikolaos, dünyada Santa Klaus yani Noel Baba olarak tanınmış ve hikayeleri nesiller boyunca anlatılmış. Aziz Nikola’ya atfedilen mucizeler, Orta çağ ressamlarının ve oyuncularının sıklıkla canlandırdığı konular olmuş. Pek çok ülkede adına binlerce kilise inşa edilmiş.
İskandinav ülkeleri Pagan inancındaki çocukların koruyucusu ve sevindiricisi Noel Baba geleneği Aziz Nikolaos ile bütünleştirilerek yarı dini ve çok popüler efsanevi tip Noel Baba karakteri yaratılmış. New York’u ilk kuran Hollandalı göçmenler tarafından tüm dünyaya yayılmış.
Yüzyıllar içerisinde tahrip olan kilisenin en geniş kapsamlı onarımı 1862’de Rus Çarı I. Nikolay tarafından gerçekleştiriliyor, ancak orijinal plandan oldukça sapılıyor. Salzman adlı mimar, yapının kubbesinin yerine Bizans mimarisi ile ilgisi olmayan çapraz tonoz ve bir çan kulesi ekletiyor. Kilisede ortaya çıkarılan duvar freskleri ve taban mozaiklerinin çoğu bu döneme ait.
MS 13. yüzyılda antik Demre Çayının alüvyonları tüm ovayı 9 metre kadar doldurmuş. Antik gezginler de kilisenin üçte ikisinin toprak altında kaldığını yazmışlar. 1989’de başlatılan kazı çalışmaları 2014’e kadar sürdürülüyor.
Kilisenin güneyinde yer alan mezar odasında Aziz Nikolaos’un yaşamını anlatan 16 sahne ve 4 bayram sahnesi görülebiliyor. Deniz mucizesinin yaşandığı ‘Beytüllahim’e Yolculuk’ hikayesinin tümü, ‘Çocuğu olmayan aileye Nikolaos’un yardımı’ sahnesinden azizin portresi ile ‘İsa Golgota Yolunda’ sahnesinden bazı figürler görülebiliyor.
Önceleri Noel Baba Anıt Müzesi olarak adlandırılan tarihi yerin adı yapılan düzenlemeyle Aziz Nikolaos Anıt Müzesi olarak değiştirildi. Dünyada Noel bayramının kutlandığı günde bu değişikliği yapılması biraz manidar oldu. Ortodoks Hristiyanlar Noel Baba’yı, her yıl öldüğü gün olan 6 Aralıkta burada anıyor ve görkemli bir ayin düzenliyor, dilekler dileniyor.
Kilisenin nişleri içinde yer alan lahitlerden akarthus yaprakları ile süslü Roma Devri lahdinin Noel Baba’ya ait olduğu kabul ediliyor. Kemiklerin bir kısmı ise Antalya Müzesi koleksiyonunda yer alıyor. 2018’de yapılan kazılarada kilise içerisinde yer alan 5 mezara ulaşıldı. Kazılarda kilisenin erken evrelerine, Bizans ve Osmanlı dönemlerine ait çok sayıda küçük buluntu da ortaya çıkarıldı.
Aziz Nikolaos Anıt Müzesi, 2014’te, Ayasofya, Topkapı, Mevlana ve Harem Dairesinden sonra Türkiye’nin en çok ziyaret edilen 5. müzesi olarak kayıtlara geçmişti. 2019’da azalan yabancı ziyaretçi sayısı nedeniyle Türkiye’de en çok ziyaret edilen ilk 10 müze içerisinde yer alamadı.
Noel Baba Kilisesi giriş ücreti ve ziyaret bilgileri
Adres: Gökyazı Mah., Kolcular Sokak Demre, Antalya
Tel: +90 (242) 871 68 20
Ziyaret saatleri: St. Nicholas Kilisesi ziyaret saatleri yaz dönemi (1 Nisan – 31 Ekim) 08.30-19.00, kış dönemi (31 Ekim – 1 Nisan) 08.30-17.30. Haftanın 7 günü açık.
Noel Baba Kilisesi giriş ücreti: St. Nicholas Kilisesi giriş ücreti 36TL. Müze Kart geçerli.
Noel Baba Kilisesine nasıl gidilir
Demre ilçe merkezinde yer alan St. Nicholas Kilisesi‘ne ulaşım için en yakın havalimanı 155 km uzaklıktaki Antalya Havalimanı. Türkiye ve dünyanın birçok şehrinden direkt uçak seferlerinin yapıldığı Antalya Havalimanı’ndan St. Nicholas Kilisesi’ne ulaşım için tramvay ya da belediye otobüsüyle Antalya Otogara ulaşıp otogardan kalkan Demre otobüslerini kullanabilirsiniz.
Antalya Otogardan Demre’ye Batı Akdeniz firmasının her 30 dakikada bir seferleri bulunuyor. Antalya merkezden hareket eden araç Kemer, Olimpos, Kumluca, Finike güzergahını takip edip Demre’den Kaş’a hareket ediyor. Demre, Antalya’ya 147 km, İzmir’e 480 km, Ankara’ya 672 km, İstanbul’a ise 821 km uzaklıkta. Demre’ye özel araçla batıdan geleceklerin Fethiye, Kaş karayolunu kullanmaları gerekiyor.
Akdeniz kıyılarında önemli bir Likya kenti olan Myra, geniş bir alana yayılmış kalıntıları, mezarları ve Likçe yazıtları ile tarihi geçmişi MÖ 5. yüzyıla kadar uzanan bir Likya kenti. MS 2. yüzyılda metropolis olmuş, 4. ve 5. yüzyıllarda önemli bir dini ve idari merkez durumuna gelmiş. Noel Baba Kilisesi sonrasında Myra Antik Kentini ziyaret edebilirsiniz.
Teşekkür ederim iyi çalışmalar