Karadeniz Bölgesinin İlk İnsan Yerleşkesi: Tekkeköy Mağaraları

Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi, Samsun‘un 13 km doğusunda yer alan bir ilçemiz olan Tekkeköy’ün hemen yanı başında yer alan arkeolojik bir sit alanı. Tarih öncesi çağlardan bu yana yerleşime sahne olmuş yer, Mezozoik Çağ’a ait Türkiye’deki en eski üçüncü yerleşim yeri. Karadeniz Bölgesinin ilk insan yerleşkesi olarak biliniyor.

Bir açık hava müzesi olan Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi’ndeki Müze Evi de Türkiye’nin ilk imitasyon müzesi olarak biliniyor. Kazı çalışmalarında çıkarılan buluntuların replikaları Müze Evinde, dönemi canlandıran tematik heykeller de vadideki bahçede ziyarete açık.

Fındıcak ve Çınarlı derelerinin suladığı vadi boyunca yükselen kaya kitlelerindeki büyüklü küçüklü oyuk ve mağaralar var. Hem su kaynakları hem de iklim özellikleri bakımından yerleşim için uygun özelliklere sahip bölgede yer alan doğal mağaralar MÖ 15.000 ile MÖ 60.000 yıllarında mesken olarak kullanılmış.

Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi

Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tahsin ÖZGÜÇ başkanlığındaki bir heyet tarafından 1941’de başlanan kazı ve araştırma çalışmaları ışığında, vadide çok sayıda prehistorik mağara, sığınak ve yerleşim yeri keşfedilerek Yontma Taş Devrine dek uzanan buluntulara ulaşılmış.

Arkeolojik bölge enteresan özelliklere sahip. Mağaraların kat kat olduğundan dolayı insanların katlı yaşama geçtiği ilk yer kabul ediliyor. O dönemde insanlar hep düz yerlerde ve yamaçların eteklerinde yaşamışlar. Burası ise katlı yaşama geçilen bilinen en eski yerleşim yeri. İlk apartman hayatı burada yaşandı diye iddia edilebilir.

Yontma Taş Devrinde yaşayan Tekkeköy mağara sakinleri, madeni tanımamışsa da tüm aletleri taş, ağaç ve kemikten yapmış. Avcılık ve toplayıcılıkla uğraşmış, taşı yontarak yaptıkları el baltaları, mızrak uçları, kesiciler, kazıyıcılar gibi çeşitli aletleri kullanmışlar.

Genellikle mezar hediyesi olarak kullanılan çanak-çömlek, küpe, bilezik, bıçak-kama, ok ucu, toplu iğne gibi buluntuların biçimleri ve teknik özellikleri Orta ve Batı Anadolu’daki benzerlerine kıyasla daha ileri bir işçiliğe sahip.

Çınarcık ve Fındıcak vadilerinin kesitiği yerde olan Delikli Kaya’ya doğru çıkan basamaklarda yapılan incelemeler sonucu ise buranın Frig Kalesi olduğu sonucuna varılmış. Küçük bir uç kalesi olarak inşa edilen ve haberleşme amacıyla kullanıldığı düşünülen kalenin bulunduğu vadide bir de Hitit Yolu tespit edilmiş.

Hititli yöneticiler tarafından seremoni yolu olarak kullanıldığı tahmin edilen yolda ve vadide Orta Taş Çağı ve Eski Tunç Çağı ile Hititlere ait birçok buluntu, günümüzde Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde sergileniyor.

1977’de sit alanı ilan edilen ve 2013’te ziyaretçilere açılan Tekkeköy Mağaralarının yalnızca 96 bin metre karelik kısmı gezilebiliyor. 360 bin metre kare alana yayılan vadide çalışmalar halen devam ediyor.

Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi Müze Evi

Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi Müze Evi, 1 Mart 2014 tarihinde açılarak Samsun’un en yeni müzelerinden biri oldu. Aynı zamanda Türkiye’nin de ilk imitasyon müzesi. Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi içerisinde yer alan tescilli üç eski Rum Evi’nden birisinin restore edilmesiyle oluşturulan müze halka açık, ziyareti için ücret alınmıyor.

Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi’nde Prof.Dr.Tahsin Özgüç tarafından 1940-1941 arasında yapılan kazılarda çıkarılan Yontma Taş Devri, Orta Taş Çağı, İlk Tunç Çağı, Hitit ve Frig dönemlerine ait eserlerin imitasyonları sergileniyor. Tekkeköy Arkeoloji Vadisi Müze Evi’nin önünde Tahsin Özgüç hocanın bir büstü de yerleştirilmiş.

Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi‘nde bir restaurant-cafe var. Balık pişiriyorlar. Ayrıca piknik yapabileceğiniz yerler de var. Çocuklarla gidilebilir. Tuvalet var.

Tekkeköy Mağaralarına nasıl gidilir

Samsun kent merkezinden yaklaşık 20 dakikalık bir yolculukla Tekkeköy Mağaralarına gidiliyor. Ordu’ya giden sahil yolunun 13. kilometresinde sapıyorsunuz. Çarşamba’ya giden yol üstünde.

T4 – Terminal – Tekkeköy toplu taşıma araçları ile Tekkeköy’e gidilebilir. Hafaiçin terminalden araçlar 07.30, 08.30, 11.30, 14.30, 17.30 ve 21:00’da kalkıyor. Tekkeköy’den Samsun’a ise hafta içi 06.50, 07.20, 08.30, 10.00, 16.00, 19.00’da seferler yapılıyor.

Samsun’dan Tekkeköy’e giden araçlar haftasonu ise 08.30, 11.30, 14.30, 17.30 ve 21:00’de kalkıyor. Sahftasonu Tekkeköy-Samsun araçları ise 06.50, 10.00, 16.00, 19.00’da sefer yapıyor. Tek yön Samsun-Tekkeköy gidiş ücreti ise 2,95 TL. Samulas.com.tr sayfasından güncel bilgileri görebilirsiniz.

Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi yemyeşil doğası ve tarihi önemi dolayısı ile Samsun gezilecek yerler listesinde olmaya aday. Büyük bir beklentiyle gitmeyin tabi. Müzede ve çevresinde çok göz alıcı eser ve antik kalıntı yok, ancak insanlık tarihinin ilk yerleşim bölgelerinden biri olması dolayısıyla görülmeyi hak edecek kadar da değerli.

Samsun çok eski bir tarihe sahip şehrimiz zaten. Herodot’un yazılarında geçen ve en az 4000 yıllık geçmişe sahip ‘Amazon Savaşçıları’ ile de tanışacağınız bir kent. Amilos Tepesi yakınlarındaki Amazon Köyü dönemi anlatan bir müze.

Bandırma Vapuru Müzesi, Samsun Onur Anıtı ve Atatürk Parkı, Samsun Kent Müzesi ve Bafra Kızılırmak Deltası Samsun’da görmeniz gereken önemli yerlerden sadece birkaçı.