Gizemli Kutsal Anıt: Stonehenge Hakkında Bilgiler

İngiltere‘nin Wiltshire bölgesinde bulunan Stonehenge, dünyada en çok tanınan anıtlar arasında. Neolitik taş devri ile bronz çağı dönemlerine ait taş yapıların meydana getirdiği topluluk, mezar höyükleriyle çevreleniyor. Eski İngilizce’de asılı taşlar anlamına gelen Stonehenge, astronomi, geometri ve Paganizmle ilişkilendirilse de hakkında bilimsel bir veri bulunmuyor.

Londra’nın 130 km batısında yer alan Stonehenge’in yapılış amacıyla ilgili güneş gözlemevi, güneş saati ya da ufo iniş yeri olarak iddialar oraya atılsa da bölgenin günümüzden 5 bin yıl önceden itibaren mezarlık alanı olarak kullanıldığı tespit edilmiş. MÖ 3 bin yılında İngiltere’nin en büyük mezarlığı olan Stonehenge’deki işaret taşlarının güneş tutulmasını tahmin etmek için kullanıldığı da kanıtlanmış.

İngiltere’nin başkenti Londra’nın 130 km batısında, Wiltshire bölgesinde bulunan Stonehenge, dünyanın en tanınan anıtlarından birisi. Bir dönem Windows işletim sistemine sahip bilgisayarların arka plan görüntüsü olarak da kullanılan yapının yapılış amacının ne olduğu konusunda farklı görüşler bulunuyor.

Türkiye’de Şanlıurfa’da yer alan Göbeklitepe’nin keşfine dek dünyada insan eliyle inşa edilmiş en eski tapınak olarak kabul edilen Stonehenge, dünyanın en eski mezar yerlerinden. MÖ 3 bin yılında İngiltere sınırlarında bulunan en büyük mezar yeri olan Stonehenge, Neolitik taş devri ile Bronz çağı arasında en az 5 kademeden oluşuyor. Astronomi, astroloji, geometri, meteoroloji ve paganizmle ilişkilendirilen yapı, güneş ışığının taşların arasından geçmesi nedeniyle güneş tutulmasının takip edildiği bir gözlem merkezi işlevine sahip olduğunu kanıtlıyor.

Stonehenge Gizemi

Mavi taşlar (bluestones) olarak adlandırılan daha küçük boyuttaki taş parçalarının her biri en az 4 ton ağırlığında. Bu taşların Galler’in batısından, yaklaşık 225 km uzaklıktan getirildiğine inanılıyor. İki dikey taşın üzerinde yatay olarak bulunan taş ise 7,3 metre yüksekliğinde. Taşların nereden, ne şekilde getirildiği ve kimler tarafından yerleştirildiği hala çözülemeyen bir gizem.

Britanya adasında, 900 taştan oluşan bu yapı, adanın ve dünyanın en tanınan anıt çemberlerinden biri. Stonehenge’nin varoluş amacı günümüzde tartışılan konulardan biri. İnşası ve taşınma sürecine dair hiçbir kaydın bulunmadığı bu yapı yaygın düşünceye göre kabilelere ait anıt olarak kullanılıyordu.

Eldeki verilere göre günümüzden 4 bin – 5 bin yıl önce şekil verilen devasa taş parçalarının en büyüğü 9 metre uzunlukta ve 25 ton ağırlığında. En büyük parçaya verilen isim Searsen. Taşların günümüzde bulunduğu bölgenin 32 km kuzeyindeki, Marlborough Downs’tan getirildiğine inanılıyor. Günümüzde böyle bir yapıyı oluşturabilmek için neredeyse 30 milyon saat kadar çalışmak gerekiyor.

Bölgede yaşayan bazı insanların yapıyı uzaylıların inşa ettiğine dair fikirleri bulunuyor. Gizemli taşların yarısından çoğunun kaybolması ve düşmesi yapı üzerinde yapılacak çalışmaları da engelliyor.

Stonehenge’de araştırma yapan Arkeolog John Aubrey’in 17. yüzyılda ortaya attığı teoriye göre yapı, çok tanrılı Keltlerin yüksek rahip sınıfındaki druid’ler tarafından inşa edildi. Günümüzde kendilerini ‘modern druid’ olarak ifade eden kesim gün dönümlerini atalarını andıran, o dönemi temsil eden kıyafetlerini giyerek Stonehenge’de ayin düzenleyerek kutluyor. Stonehenge’in Keltlerden bin yıl kadar geriye giden tarihi bu teoriyi çürütüyor.

Günümüzden 2 bin yıl önce İngiltere’ye giden Romalılar, İngiltere’ye ulaştığında Stonehenge, 2 bin 500 yıldır İngiltere topraklarındaydı. Romalılar için bile tarihi eser anlamı taşıyan bu taşlar, alçak bir tepede toplanmış tonlarca ağırlıktan bir çember oluşturuyor. Dev taşların uyum içerisindeki görünümü nedeniyle trih boyunca sayısız efsane ve hikaye anlatılmış.

Avrupa’nın en ünlü tarih öncesi yapısı ve UNESCO Dünya Kültürel Mirası Listesinde yer alan Stonehenge’in yaşı, yakın dönemde yapılan araştırmalarla MÖ 3 binler olarak tespit edildi. Aradan geçen 5 bin yıllık zamana rağmen bu gizemli yapının nasıl ve ne amaçla inşa edildiği net olarak anlaşılamadı.

Bir dönem mezarlık olarak kullanıldığı belirlenen Stonehenge’in tapınak, şifa merkezi, yaz ve kış dönümlerini gösteren astronomi merkezi olarak kullanılmış olabileceği belirtiliyor. Birkaç tonluk taşların bualana nasıl taşındığı ise hala yanıtlanamayan bir soru.

Stonehenge Hakkında Bilgiler

Londra’nın 130 km batısında, Wiltshire’da bulunan Stonehenge, hektarlarca uzanan yemyeşil, boş bir arazide yer alıyor. Yapının etrafında yer alan birkaç küçük köy dışında otlayan domuz ve koyunların dışında hiçbir canlı bulunmuyor. Bölgenin büyük bölümünün askeri arazi olması ve bu noktada tatbikatların düzenlenmesi komplo teorilerine hayat vermiş.

İnsan eliyle yapımı bir türlü anlamlandırılamayan Stonehenge’in uzaylılar tarafından inşa edildiği ve zaman zaman ufoların bölgeye geldiğine inanan ciddi bir kesim var. ABD’nin Nevada eyaletinde bulunan ve kimsenin girmesine izin verilmeyen 51. bölgeye atfedilen uzaylılarla insanlığın iletişimi teorisi Stonehenge için de ortaya atılıyor.

Birinci Dünya Savaşı sırasında etrafının boş ve düz olması nedeniyle askeri tatbikat ve eğitim alanı olarak belirlenen bölge o yıllarda görev alan askerler tarafından ziyaret ediliyormuş.

Stonehenge’in bulunduğu bölgedeki en eski kalıntılar MÖ 8 bin 500 ile 7 binli yıllara uzanıyor. O dönem yaşayan insanların daha korunaklı olan ormanlık alanlarda yaşadığı biliniyor. O insanlardan binlerce yıl sonra Anglosakson istilasından önce bölgede yaşayan Britonlar, hiçbir yazılı belge bırakmadan Stonehenge’in en erken hali olan dairesel hendeği MÖ 3 binli yıllarda inşa etmişler.

100 metre çapındaki bölgenin iki ayrı girişi bulunuyordu. Ölülerin yakıldığı 56 çukurun bulunduğu bölgenin Britanya Adası’nın neolitik dönemdeki en büyük mezarlığı olduğu kabul ediliyor. MÖ 2 bin 500’lü yıllara gelindiğinde bölgeye 40 ton ağırlığındaki Topuk Taşı (Heel Stone) yerleştirildi. Bir dış daireyi andıran Stonehenge’in içerisinde at nalı diziliminde kapıya benzeyen trilithonlar bulunuyor.

İki büyük dikey taşın üzerine yatay olarak yerleştirilen üçüncü taşın diğer iki taşla bağlantısının sağlanması için tonlarca ağırlıktaki bu taşlara legoyu andıran giriş çıkışlı birleşim yerleri yapılmış. 5 metreyi aşan yapının trilithonlarından üçü hala ayakta. En büyüğü 40 ton ve yaklaşık 8 metre yükseklikte olan bu taşların ortalama ağırlığı 25 ton civarında. Taşların 40 km’lik bir alanda kızak ve halatlarla getirildiği düşünülüyor.

Kum taşlarının arasına yerleştirilen ve her biri yaklaşık 4 ton ağırlığındaki taşlar, ıslandığı zaman mavimsi göründüğünden bu taşlara göz taşı (blue stone) adı verilmiş. Taşların bölgeye getirilebileceği tek yerin alana 320 km uzaklıktaki Galler’in Preseli Tepeleri olması ise araştırmacıları düşündürüyor. Henüz taşıma araçlarının üretilmesine bin yıl gibi bir zaman varken taşların buraya nasıl getirildiği sorgulanıyor.

Yaygın görüş, taşların kızak ve makaralar ile Galler sahiline indirilip, uzun tahtalara yerleştirilerek çekildiği yönünde. Bu dönemde merkezdeki adak taşı ile 4 istasyon taşı da alana yerleştirilmiş. Merkezin oluşturulmasından birkaç yüzyıl sonra (MÖ 2 bin 200’ler) göz taşları yeniden düzenlenerek dik pozisyona alınmış ve at nalı şekline getirilmiş. Günümüzde bu parçaların 43’ü görülebiliyor.

Alanda yapılan kazılarda elde edilen kemikler, aletler ve buluntular Stonehenge’e farklı kabilelerin değişik katkılar sunduğu. Bölgedeki ilk izler neolitik dönemde yaşayan tarım toplumuna ait. Karbon testlerine göre Stonehenge, Mö bin 500’lü yıllardan sonra uzun bir dönem değişim geçirmemiş.

Bu durum bölgenin terk edildiği şeklinde de değerlendiriliyor. 1. yüzyılda Romalıların Britanya’ya gelişi ile birlikte Stonehenge’in yeniden aktif hale geldiği düşünülüyor. Romalılar bölgede ayin yaparak burayı mezarlık olarak kullanılıyor. Stonehenge’in yazılı kaynaklarda yer alması ise ilk kez Orta Çağ’da görülüyor.

Stonehenge’de yakın geçmişe kadar taşların yanına yaklaşmak ve rahatlıkla fotoğraf çekmek mümkündü. Ziyaretçi ilgisinin taşlara zarar vermesi nedeniyle taşların bulunduğu merkez çembere en fazla 5 metre yaklaşılabiliyor. Gündönümü ve ekinoks dönemlerinde güneşin doğuşu ve batışını izlemek için özel etkinlikler düzenleniyor.

Taşlara daha fazla yaklaşmak isteyenler için anıt ziyarete açılmadan önce ya da kapandıktan sonra düzenlenen özel turlar düzenleniyor. Stonehenge’i ziyaret etmek için araba ya da otobüs parkının da bağlı olduğu ziyaretçi merkezinden bilet almak gerekiyor. Bu biletle binilen servis otobüsü, bu noktadan birkaç kilometre uzaklıktaki anıtın girişine götürüyor.

Anıtın etrafını saran yürüyüş yolunun ilk durağı Topuk Taşı. Sesli rehberden anıtın tarihçesini dinleyebileceğiniz bu bölümden sonra servis ziyaretçi merkezinde bulunan, Stonehenge Dünya Mirası Arkeolojik Alanında bulunan objelerin sergilendiği, o yıllarda yaşayan insanların gündelik yaşamını anlatan müze bölümüne getiriyor.

1-2 saatlik bir turla tamamlanan Stonehenge’e kadar gelmişken bu noktaya 27 km uzaklıktaki bir başka UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Avebury de ziyaret edebilirsiniz. Stonehenge ile hemen hemen yaşıt olan Avebury, MÖ 2 bin 800 ile 2 bin 200 yılları arasında inşa edilen, Neolitik dönemde Britanya’nın başlıca tören alanlarından biriymiş. Avebury günümüzde İngiltere’nin en büyük taş çember anıtı.

Stonehenge’de yaz gün dönümünde anıta gelen güneş, çemberin merkezindeki adak ve kesim taşlarıyla aynı hizaya geliyor. Topuk Taşı’nın gölgesi de merkezdeki adak taşının üzerine düşüyor. 18. yüzyılda William Stukeley’nin bu durumu keşfetmesiyle, her yıl yaz gün dönümünde gündoğumu burada kutlanmaya başlamış.

Kış gün dönümündeyse, batan güneşin ışığı merkezdeki üç taşlı yapının iki dik taşının arasından süzülüyor. Günümüzde hem ekinokslarda, hem de gün dönümlerinde kutlamalar devam ediyor.

Stonehenge, yaz ve kış gün dönümü etkinlikleri herkese açık ve ücretsiz. Yalnızca araç otoparkı için ücret alınan bu etkinliğe katılmak için toplu ulaşım kullanımı teşvik ediliyor. Salisbury gibi pek çok noktadan da anıta servis hizmeti veriliyor.

Kış gün dönümünde (21 Aralık) otopark 06.00’da açılıyor, gün doğduktan sonra 07.45’te anıta giriş izni veriliyor. Saat 10.00’dan sonra ise anıta kimsenin girişine izin verilmiyor. Yaz gün dönümünde (21 Haziran) anıt bir önceki gün akşam 19.00’da açılıyor ve ertesi gün sabah 08.00’de kapanıyor.

Stonehenge nerede

Stonehenge giriş ücreti ve ziyaret saatleri

🗺 Adres: Salisbury SP4 7DE, Birleşik Krallık 📲+44 0370 333 1181
🕘 Stonehenge ziyaret saatleri: Kış dönemi (1 Ekim – 31 Mart) 09.30-17.30; yaz dönemi (1 Nisan – 30 Eylül) 09.00-20.00.
💶 Stonehenge bilet ücreti: Stonehenge giriş ücreti £19,50, 5-17 yaş arası çocuklar £11,70, aile bileti (2 yetişkin+3çocuk) £50,70. Bilet satışı ve alana giriş kapanış saatinden 2 saat önce sona eriyor.
🚌 Ulaşım: Londra’dan otobüs ve trenle Salisbury şehrine ulaştıktan sonra kent merkezinden Stonehenge’e yolcu taşıyan shuttle araçlarını kullanabilirsiniz.

UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer alan Stonehenge, Orta Çağ’da inşa edilen dünyanın 7 harikasından biri olarak kabul ediliyor. Her yıl 1 milyonu aşkın ziyaretçinin geldiği alan, İngiliz Kraliyet Ailesi’ne ait ve saray tarafından yönetiliyor.