Malatya Gezilecek Yerler

Malatya, Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat havzasında, eski çağlardan beri Anadolu ve Ortadoğu’ya geçit veren kavşak noktası, Güneydoğu ve Orta Anadolu arasında yer alan verimli bir ova, her taşı tarih kokan, kayısı diyarı olarak bilinen güzel bir Anadolu kenti. Karasu Aras yolu da denilen ve doğunun en eski ulaşım yolu olan Kafkasya’ya uzanan yol üzerinde yer alan kent, tarih ve kültür bakımından çok zengin.

Malatya, Doğu Anadolu Bölgesinin en gelişmiş şehirlerinden biri. Türkiye‘nin kuru kayısı üretiminin yüzde 80’ine hakim olan şehir ünü Türkiye sınırlarını aşan kayısısıyla ‘kayısı diyarı’ olarak da tanınıyor. Güney ve Orta Anadolu bölgelerinin kesiştiği coğrafi konumu nedeniyle sosyal yapısı çeşitlilik gösteren şehir, özgün geleneksel kültürü ile benzersiz bir yerleşim yeri.

Malatya Gezi Rehberi

Malatya adının Hititçe’de bal anlamındaki Melid’den geldiği düşünülüyor. Asur kraliçesi Semiramis şehri Meliten olarak adlandırmış. Anadolu’nun yetiştirdiği önemli isimlerden, coğrafyacı Strabon şehirden bahsederken Melitene’yi kullanmış.

Tarih boyunca pek çok medeniyet ve devletin sahip olmak istediği bir konumda yer alan, ilk yerleşimin MÖ 6 binli yıllara uzandığı Malatya’nın ismi ilk kez Kültepe tabletlerinde ‘Melita’ olarak geçiyor. Hitit tabletlerinde Maldia olarak bilinen şehir, tarih boyunca Meliddu, Melide, Melid, Milid, Milidia, Melitea ve Malatiyye isimleriyle anılmış.

Devletler arasındaki çekişme ve güç mücadelesi nedeniyle tarih boyunca yağmalanan ve sayısız savaşa ev sahipliği yapan Malatya’da istilalardan korunmak ve savunma amacıyla şehir merkezi iki kez yer değiştirmiş. Malatya’nın kurucuları Hititler, ilk yerleşim yeri ise Aslantepe Höyüğü.

Eski çağlardan bu yana Orta Asya ve Mezopotamya’dan gelen ticari yolların kesişmesi ve batıya geçit veren bir konumda bulunması nedeniyle tarihin her döneminde stratejik bir önem taşıyan Malatya, doğunun ve batının geçiş kapısı olması sebebiyle tarihi ve kültürel bakımdan gezip görülecek çok yeri var.

Malatya Gezilecek Yerler

Malatya’da gezilecek yerler listesini gezip gördüğüm yerlerle sınırladım, ama tüm liste bunlarla sınırlı değil tabi. Coğrafya hem kültürel hem tarihi hem doğal güzellikler açısından çok zengin. Yeni yeni bir kısmını duymaya başladık. Özellikle Eski Malatya tarihi açıdan çok zengin mirasa sahip.

Eski Malatya, şimdiki adıyla Battalgazi, Malatya şehir merkezinin 10 km kuzeyinde yer alıyor. Tarihi miraslara ilginiz varsa buraya daha fazla vakit ayırın. Vaktiniz dar olsa bile Eski Malatya’da Aslantepe Höyüğü ve Ulu Camii’ni listenize ekleyin.

Malatya merkezde tarihi doku yönünden göz alıcı eski cumbalı evleri görmek istiyorsanız Sinema Caddesini ziyaret edin. Hanzade Konağı, Beşkonaklar Etnografya Müzesi ile yüzyılın başında inşa edilen taş binalardan Atatürk Evi, Malatya Müzesi, Malatya Kent Müzesi bu sokağa çok yakın, hepsi yürüme mesafesinde.

Malatya’da şahane müzeler var, öyle ki kimisini başka şehirde görmeniz mümkün değil veya bu zenginlikte başka müze görmedim. Malatya Kültür Evi, Malatya Fotoğraf Makineleri Müzesi ile Fotoğraf Makinası Müzesi çok sevdiğim müzeler oldu, hepsi bir arada. Malatya Büyükşehir Belediyesi Oyuncak Müzesi de yine aynı noktada, hepsini yarım günde rahatlıkla gezersiniz.

Darende ise hem yeşili hem inanç merkezi olması açısından 1 gününüzü ayırmanız gereken bir rota. Önce şehir merkezindeki sokaklarını gezdikten sonra Somuncu Baba Külliyesini ziyaret edin, Tohma Kanyonu’nun yeşiline karışın, Kudret Havuzunun insanı titreten suyunda yüzün ve sonrasında Günpınar Şelalesini görün. Malatya’ya dönerken de Levent Vadisinde güneşi batırın.

Arapgir ise tam bir cevher. Günübirlik bir ziyarete sığdırılacak yer değil. En az 1-2 gece konaklamalı gidin. Hem tarih hem doğa açısından çok zengin ve huzur verici. İyisi mi bir Fırat turu rotası planlayıp Elazığ, Malatya, Tunceli’yi kapsayan 1 haftalık bir gezi planlayın. Enfes coğrafya bunu hak ediyor.

1. Şire Pazarı

Şire Pazarı, Malatya kent merkezinde uzun yıllar boyunca alışveriş hayatının kalbinin attığı yer. Malatya dünyanın kayısı başkenti, ülkemizdeki 17 milyon kayısı ağacının yarısı Malatya’da ve şehirde 50 binden fazla aile geçimini kayısıdan sağlıyor. Bin bir zorlukla yetiştirdikleri kayısı ağaçlarından hasat döneminde ürünlerini toplayan çiftçiler bu değerli ürünlerini Şire Pazarında tüketicilerle buluşturuyor.

İstanbul’daki Mısır Çarşısı’na da benzetilen Şire Pazarı’nda 240 dükkânda kuru kayısı, baharat çeşitleri, kuru üzüm, badem çekirdeği, dut pekmezi, kuru erik gibi yiyecekler satılıyor. Kayısı ve kayısı çekirdeğinden yapılan çikolatadan pestile, dönerden lokuma kadar ilginç enfes lezzetler var. Fiyatlar makul, gerek hediyelik gerekse kendi tüketiminiz için en güzel alışveriş yeri burası.

Malatya Battalgazi ilçesinde yer alan, Malatya’nın lezzet diyarı Şire Pazarının esnafı da cömert, saygılı, gözü gönlü tok insanlar. Yan yana sıralanan dükkânlara her girdiğinizde ikramsız göndermiyorlar. Yakın geçmişte Malatya Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edildi, ama hala düzenlenmesi gereken çok şey var. Otopark alanı konusunda sıkıntılar devam ediyor.

2. Malatya Kültür Evi

Malatya Kültür Evi, yöre insanının gündelik hayatı, yöresel el sanatları, geleneksel giyim, mutfak kültürü hakkında çok değerli bilgiler edinebileceğiniz çok beğendiğim bir müze. Geleneksel mimariye uygun olarak yapılmış konak, Malatya Belediyesi ve Fırat Kalkınma Ajansı desteğiyle restore edilerek 2016’da ziyarete açılmış.

Halı dokuma, gündelik hayat, yöresel el işlemeleri, kayısı figür odası gibi odalarda yöre kültürü ve hayatı hakkında bilgiler ediniyorsunuz. Odalar ve bilgilendirme panoları çok özenli ve doyurucu. Zamanla yöresel etnografik değeri olan eşyaların da koleksiyona katılmasıyla daha da çekici görüneceğine eminim.

Kültür Evi’nde ses sanatçıları da unutulmamış. Malatyalı sanatçılar Kemal Sunal ve Ahmet Kaya’nın özel odalarda balmumu heykellerine de yer verilmiş. Hem Kemal Sunal hem Ahmet Kaya odasını ziyaret edince gözlerim doldu.

3. Fotoğraf Makinası Müzesi

Fotoğraf Makinası Müzesi, koleksiyoner Baki Tamer Selçuk’un 29 yılda topladığı 1876 yılından 2010 yılına kadar üretilen 2 bin 23 fotoğraf makinesine ev sahipliği yapıyor. Şimdiye kadar gördüğüm en şahane hazırlanmış müzelerden biri oldu. Malatya Büyükşehir Belediyesinin desteğiyle açılan müze, Malatya Sanat Sokağı içerisindeki 2 katlı ahşap binada yer alıyor.

Fotoğrafla ilgili 3 binden fazla aksesuarın da sergilendiği müzede altın varaklı, savaşlarda kullanıldığı tahmin edilen casus makine, körüklü, filmli ve dijital fotoğraf makinelerini görebiliyorsunuz. Müze, fotoğraf makinelerinin gelişim sürecini görmek ve fotoğraf sanatına ilgi duyanların mutlaka ziyaret etmesi gereken bir yer.

⏰ Fotoğraf Makinası Müzesi ziyaret saatleri 10.00-17.00. Müze, pazartesi hariç haftanın 6 günü ziyaret edilebiliyor. 🔐 Fotoğraf Makinası Müzesine giriş ise ücretsiz.

4. Oyun Evi Çocuk Oyuncak Müzesi

Oyun Evi Çocuk Oyuncak Müzesi, Malatya Büyükşehir Belediyesi tarafından 2016 yılında Sanat Sokağında açılan butik bir müze. Malatya Kültür Evi’nin birkaç bina aşağısında yer alıyor. Gezilecek bir oyuncak müzesinden çok çocukların interaktif etkinliklere katılabileceği bir eğitim merkezi olarak hizmet veriyor.

Oyun evinde 4-12 yaş arası çocuklar için eğitici ve öğretici etkinlikler gerçekleştiriliyor. Çocuklar burada kendi oyuncaklarını yapıyor ve doyasıya oyun oynayabiliyor. Oyuncak Müzesi kısmında ise Anadolu ve dünyanın farklı ülkelerinden bez bebekler, el yapımı ahşap oyuncaklar yer alıyor. Çocukların hem fiziksel hem de ruhsal yönden sağlıklı bir şekilde gelişmelerine katkı sağlamak amacıyla kurulmuş.

⏰ Oyun Evi Çocuk Oyuncak Müzesi ziyaret saatleri 10.00-17.00. Müze, pazartesi hariç haftanın 6 günü ziyaret edilebiliyor. 🔐 Oyun Evi Çocuk Oyuncak Müzesine giriş ücretsiz.

5. Radyo Gramofon Müzesi

Radyo Gramofon Müzesi, radyo ve gramofonun zaman içerisinde geçirdiği değişimi görebileceğiniz butik bir müze. Malatya Büyükşehir Belediyesi tarafından 1 yıl gibi bir sürede toplanan 700 radyo ve gramofonun sergilendiği müzenin en dikkat çekici parçası ise 1895 yılında üretilen gramofon. Müze, gelişen teknoloji ve küreselleşen dünyada çocuk ve gençlere, kültür- sanat alanında nostaljik ve eğitici bilgiler sunmayı hedefliyor.

⏰ Radyo ve Gramofon Müzesi ziyaret saatleri 10.00-17.00. Müze, pazartesi hariç haftanın 6 günü ziyaret edilebiliyor. 🔐 Malatya Radyo ve Gramofon Müzesine giriş ücretsiz.

6. Atatürk Anı Evi ve Etnografya Müzesi

Atatürk Anı Evi ve Etnografya Müzesi, Malatya şehir merkezinde Atatürk Bulvarı üzerinde, Atatürk anıtının karşısında yer alan eski halk evi binasında kurulu. Tamamen kesme taştan yapılan bina, 1981 yılında Atatürk Evi olarak düzenlenip ziyarete açılmış. Atatürk’ün Malatya’da Halk Evini ziyareti sırasında kullandığı masa, koltuk ve işlemeli bir sehpanın sergilendiği evin bir bölümü de etnografya müzesi olarak düzenlenmiş.

Atatürk’ün Malatya gezisi hakkında bilgi veren odada, 13 Şubat 1931 günü trenle Adana’dan Malatya’ya gelmiş Atatürk’ün fotoğraflarına yer verilmiş. Girişin solundaki odada ise Atatürk kitapları sergilenmiş. Atatürk Anı Evinin ana holündeki İstiklal Marşı, Gençliğe Hitabe ve Atatürk dokumalı halıları gözden kaçırmayın.

⏰ Atatürk Anı Evi ve Etnografya Müzesi ziyaret saatleri yaz dönemi (1 Nisan – 30 Eylül) 08.00-19.00; kış dönemi (1 Ekim – 31 Mart) 08.00-16.45. Müze, pazartesi günleri ziyarete kapalı. 🔐 Malatya Atatürk Anı Evi ve Etnografya Müzesi giriş ücreti alınmıyor. Hemen yakında yer alan ferah mekân Kernek Parkı ve Malatya Kent Müzesi de gezilecek yerler listenizde olsun.

7. Beşkonaklar Etnografya Müzesi

Beşkonaklar Etnografya Müzesi ve Geleneksel Malatya Evi, Malatya kent merkezinde Saraylar Mahallesinde bulunuyor. Tipik Malatya konaklarının yapım özelliklerini taşıyan, birbirine yapışık beş konaktan oluşan yapı 1900’lü yılların başında inşa edilmiş. Sokak boyunca geleneksel 12 konak bulunuyor. Geçmişte Malatya’nın önde gelen ailelerinin oturduğu Beşkonaklar ismini, Hacı Sait Efendi ve diğer dört kardeşi tarafından yaptırıldığı için almış.

Beşkonaklar (Sinema) Caddesinde yer alan Beşkonaklar, günümüzde etnografya müzesi olarak 1900’lü yılların başındaki Malatya sosyal ve ev yaşamını yansıtıyor. Müzede tarım araçları, giyim örnekleri, para-saat keseleri, saatler, kadın aksesuarları, takılar, el işleri, mutfak araç ve gereçleri, silahlar, dokuma araçları gibi objeler sergileniyor.

Niyazi Mısri Mahallesinde yer alan 110 yıllık bir konak Karakaş Konağı da restore edilerek ziyarete açılmış. Yöresel yemekler sunan bir restoran olarak hizmet veren Malatya Hanzade Konağı ve günümüzde BİLSAM adlı sivil toplum kuruluşunun kullandığı İstanbulluoğlu Konağı ve geleneksel Malatya evlerini görebileceğiniz Metin Sözen Sanat Sokağını da gezilecek yerler listenize ekleyebilirsiniz.

⏰ Beşkonaklar Etnografya Müzesi ziyaret saatleri yaz dönemi (1 Nisan – 30 Eylül) 08.00-19.00; kış dönemi (1 Ekim – 31 Mart) 08.00-16.45. Müze ev, pazartesi günleri ziyarete kapalı. 🔐 Beşkonaklar Etnografya Müzesi ve Geleneksel Malatya Evi giriş ücreti alınmıyor.

8. Malatya Müzesi

Malatya Müzesi, 5 binden fazla eserle Malatya’nın jeopolitik önemine ve köklü tarihine ışık tutuyor. Müzede, özellikle Aslantepe Höyüğü ve Gelinciktepe’de yapılan kazılarda bulunmuş Neolitik, Kalkolitik, Tun, Hitit, Urartu, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait eserler bulunuyor. Müzede sergilenen eserlerin büyük çoğunluğunu Aslantepe buluntuları oluşturuyor.

Malatya Müzesi’nde sergilenen en önemli eserler arasında Aslantepe Höyüğünde bulunan dünyanın eski kılıçları ile mızrak uçları, mühür baskılar, çanak-çömlekler ile Geç Hitit saray duvarını süsleyen taş kabartmalar bulunuyor. Otlayan Karaca Taban Mozaiği, Urartulara ait kemer, bilezik, halhal gibi takılar, mühürler, tıp aletleri ve Selçuklu, beylikler ve Osmanlı döneminden kalan sikkeler de görülecek eserlerden bazıları.

⏰ Malatya Müzesi ziyaret saatleri 08.00-16.45. Müze, haftanın 7 günü ziyaret edilebiliyor. 🔐 Malatya Müzesi giriş ücreti 10TL. Müze Kart geçerli.

9. Eski Malatya – Battalgazi

Battalgazi, Malatya’nın il olmadan önceki tarihi merkezinin adı. Eski Malatya olarak adlandırılan bölge Malatya’nın geçmişinin zenginliklerini barındırıyor. Malatya şehrinin ilk kuruluş yeri olan ve yöre halkının ‘Aşağı Şeher’ dediği Battalgazi’de gezilecek en önemli yerler Ulu Camii, Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı ve Aslantepe Höyüğü.

Battalgazi Ulu Camii, 1224’te Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubat döneminde inşa edilen cami, İran’daki Büyük Selçuklulara ait dikdörtgen avlu etrafında dört eyvanlı plan denilen İran tarzı cami geleneğinin Anadolu’daki tek örneği. Yöre iklimine uygun olarak inşa edilen bu mimari tarzını başka bir şehrimizde göremiyoruz. Muazzam güzellikteki firuze renkli, yiv şeklindeki çini işlemeleri nefis.

Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı, Battalgazi’nin Alacakapı Mahallesinde yer alan tipik Osmanlı kervansarayı özellikleri gösteren, kentin önemli tarihi yapılarından. 1637’de Osmanlı Padişahı IV. Murat’ın silahtarı Bosnalı Mustafa Paşa tarafından yaptırılan kervansaray, daha çok ticaret için kullanılmış. Günümüze kadar korunarak gelen yapı, kültür ve sanat faaliyetlerine ev sahipliği yapıyor. Kervansaray, haftanın 7 günü 09.00-17.00 saatleri arasında ziyarete açık.

Günlük yaşam, ev hayatı, mahalle hayatı canlandırıldığı Eski Malatya Mahalle Yaşam Konağı’nı da listenize alabilirsiniz. 95 burç ve 11 kapının bulunduğu 2,850 metre uzunluğundaki Eski Malatya Surları, anıt mezar olduğu bilinen Kanlı Kümbet ve harabe durumdaki Şahabe-i Kübra Medresesi de görülecek yerler arasında.

10. Aslantepe Höyüğü

Aslantepe Höyüğü, Malatya’nın kayısıdan sonraki en önemli değerlerinden biri olsa gerek. Anadolu’nun bilinen en eski şehir devletinin kurulduğu Malatya’daki Aslantepe Höyüğü, Malatya merkezin 7 km kuzeydoğusunda yer alıyor. Höyükte yapılan kazılar, kalıntıların Ortadoğu’daki en eski saray kompleksi olabileceğini ortaya koyuyor.

Etrafı toprak surla çevrili bir Hitit şehri olan Aslantepe, MÖ. 5000 yıllarından MS 11. yüzyıla kadar yerleşim olmuş. Bir dönem Roma köyü olarak kullanılmış ve daha sonra Bizans Nekropolü, yani mezarlığı olarak yerleşimini tamamlamış. 19. yüzyıl gezginleri burada bir çift taştan aslan gördüklerini yazmışlar, höyüğün adı Aslantepe olmuş.

Kadın, erkek figürlü MÖ 3300 yıllarına ait kerpiç duvarlar çok ilginç. Dünyanın ilk yağmur drenaj hattı gibi şehir altyapısına sahip kerpiçten sarayın yer aldığı höyükten çıkarılan ikiz aslan heykelleri Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde, diğer pek çok değerli buluntu ise Malatya Müzesi’nde sergileniyor. UNESCO Geçici Listesinde yer alan Arslantepe Höyüğün kalıcı listeye gireceğine eminim.

⏰ Aslantepe Höyüğü ziyaret saatleri yaz dönemi (1 Nisan – 30 Eylül) 08.00-19.00; kış dönemi (1 Ekim – 31 Mart) 08.00-16.45. Höyük, pazartesi günleri ziyarete kapalı. 🔐 Aslantepe Höyüğü giriş ücreti alınmıyor.

11. Levent Vadisi, Akçadağ

Levent Vadisi, Malatya-Kayseri yolu üzerinde, yaklaşık 35 kilometre sonrasında, 3 kilometre iç kısımda bulunuyor. Malatya’nın Akçadağ ilçesinde yer alan 28 kilometre uzunluğundaki vadide, oluşumu 65 milyon yıl kadar öncesine dayanan ilginç kayalar ve insan eliyle oyulduğu tespit edilen irili ufaklı yüzlerce mağara yer alıyor. Bu mağaralarda Hitit, Roma, Selçuklu ve Osmanlı medeniyetinin izleri tespit edilmiş.

Levent Vadisi Seyir Terası, vadinin şahane manzarasını panoramik olarak izlemek için çıkmanız gereken bir platform. Vadi tabanından 240 metre yükseklikte dik bir kaya bloğu üzerine çelikten yapılmış. Fırat Kalkınma Ajansı’nın desteğiyle yapılmış, zemini cam olan seyir terasından kuş bakışı vadinin manzarası izlenebiliyor. Seyir terasında girmeden de birçok noktadan manzarayı izleyebiliyorsunuz.

Seyir terasının etrafındaki bazı mağaralar ve kaya blokları güneş enerjili sistemle aydınlatılıyor. Akçadağlı Kadınların çalıştırdığı kafesinde yöresel tatlar deneyip güneşin batışını izleyebilirsiniz. Araç giriş 5 TL, seyir terasında dolaşmak kişi başı 3 TL. Akçadağ Belediyesi tarafından düzenlenen ve renkli görüntülere sahne olan Uluslararası Doğa Sporları Festivali burada yapılıyor. Darende, Günpınar Şelalesi ile birlikte nefis bir günübirlik gezi rotası olabilir.

12. Günpınar Şelalesi, Darende

Günpınar Şelalesi, şimdiye kadar ne adını duyduğum ne fotoğrafını gördüğüm ama görünce de hayran kaldığım enfes bir şelale. Nasıl bu kadar saklı gizli kalmış anlamadım. Uzun yıllar Elazığ’da yaşamış biri olarak hayret ettim. Darende ilçesi Günpınar Mahallesinde yer alıyor. Malatya’nın doğa harikalarından biri olduğunu söyleyeyim.

Darende’yi Kayseri yönünde 3 kilometre geçince sola dönen asfalt yoldan 5 km giden yol sizi doğruca Günpınar Mahallesinden geçirerek şelaleye ulaştırıyor. Eski adı Aşudu Şelalesi olan Günpınar, 40 metre yükseklikten, kayalıkları arasından 3 boğum halinde gürül gürül dökülüyor. Çok yüksek debiye sahip.

Günpınar Şelalesinin hemen önünde, neredeyse sıfır noktasına bir restoran kondurulmuş. Oysaki restoran ve şelale arasında insanların rahat yürüyüp, enfes manzarayı fotoğraflayacağı geniş bir alan oluşturulabilirdi. Hem doğaya uygun çevre düzenlemesi hem de temizlik açısından sorunları var ama diğer her açıdan şahane keyifli bir yer.

Şelalenin döküldüğü yerin arkasında 2 km kadar uzayan Günpınar Vadisi boyunca doğa yürüyüşleri yapılıyormuş, ben görmedim. Rota boyunca birçok mini şelale ve gölet, mağaralar görülebiliyormuş. Kışın ise metrelerce yükseklikteki buz sarkıtlarının olduğu söyleniyor. Malatya gezilecek yerler listenizde muhakkak olsun.

13. Somuncu Baba Cami ve Külliyesi, Darende

Somuncu Baba Türbesi ve Külliyesi, Malatya’nın yeşil mi yeşil, sessiz, sakin, şirin ilçesi Darende’nin kalbinde yer alan bir inanç merkezi. Tohma çayının kenarında, kanyonun genişlediği yere kurulu külliye asıl adı Şeyh Hamid-i Veli olan Somuncu Baba adına yaptırılmış. Bursa’daki Çilehanesinin yanına yaptırdığı ekmek fırınında somun pişirip halka dağıttığı için Somuncu Baba adıyla anılmış.

Sırtını kayalıklara dayamış ve içerisindeki oluktan suların aktığı türbenin tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmese de caminin minaresinin 1686 tarihli olduğu tespit edilmiş. Taş ve ahşap malzemeden inşa edilen caminin geniş bir kütüphanesi ve bodrum katında Somuncu Baba Türbesi bulunuyor. Somuncu Baba adına yapılan türbelerden diğerleri Bursa ve Aksaray’da yer alıyor.

Somuncu Baba türbesinin yanı sıra Somuncu Baba Camisi, Hulusi Efendi Haziresi, Somuncu Baba Müzesi, Şeyh Hamid-i Veli Kütüphanesi, Hamidiye Çarşısı, Balıklı Kuyular ve Tohma Kanyonuyla gezilip görülecek birçok noktaya sahip. Şimdiye kadar bu kadar özenli mimariye sahip bu kadar temiz ve ilgi çekici başka bir türbe görmemiştim. Taş, ahşap ve suyun sanata dönüştürüldüğü türbenin önünde kırmızı güllerin süslediği bir balıklı havuzu dahi var.

İpek Yolu üzerinde yer alan Darende’nin geçmişi çok gerilere kadar uzuyor. Hayran olunacak bir temizliğe, enfes bir doğaya sahip ilçe son zamanlarda hareketlenen turizmle birlikte daha çok ilgi görmeye başladı. Somuncu Baba Külliyesi’nin hemen yanı başındaki Tohma Kanyonunu öncelikle görün, Hamidiye Çarşısını gezin ve sonrasında Kudret Havuzunu ziyaret edin.

14. Tohma Kanyonu, Darende

Tohma Kanyonu, Darende’de Somuncu Baba Camii ile Taş Köprü arasında yer alıyor. Somuncu Baba Camii’nden kanyona 10 dakika gibi bir sürede ulaşılıyor. Her iki yamacı dik kayalıklar ve sarp bir vadi biçiminde olan kanyonda kayalıklar üzerindeki doğal oyuklar ve mağara şeklindeki kısımlar dikkat çekici güzellikte. Bu oyuklardan Somuncu Baba Camii’ne kanal ile su da getirilmiş.

Sarp kayalıklara sahip kanyonun ortasından Sivas topraklarından doğup, 20 km uzunluğundaki Tohma Vadisinden geçerek Karakaya barajına dökülen Tohma Çayı geçiyor. Kanyonun gezilebilen kısmına ahşap köprüler, mini doğal şelaleler, su çarkları, yürüyüş alanları oluşturulmuş. Kanyonun her iki yanında da çay bahçeleri, cafe ve restoranlar sıralanıyor. Su sesinin vermiş olduğu huzur ve dinginliği her adımda hissediyorsunuz.

Tohma Çayı Doğal Vadisi, Somuncu Baba Boğazı ve Doğal Akvaryum (Balıklı Göl), ‘kesin korunacak hassas alan’ olarak tescil edilmiş. Kanyonda rafting, trekking, foto safari ve tırmanış gibi etkinlikler yapılıyor. 8 km uzunluğundaki kanyon, orta zorlukta rahat bir parkura sahip. Sonbahar mevsiminde kanyondaki ağaçlar renkten renge dönüşüyor, rengarenk görüntüsüyle kartpostalları aratmayan manzaralar oluşuyor.

15. Kudret Havuzu, Darende

Kudret Havuzu, Somuncu Baba Türbesinden yürüyerek 10 dakikada ulaşabileceğiniz, Tohma Çayının hemen kenarındaki 3 havuzdan oluşan sıra dışı bir yer. Ortasından Tohma Çayının geçtiği dar kanyonun sol yanındaki dik kayalıklardan birinin altından kaynayan suyun çevresinde havuzlar yapılmış. Başka bir yerde benzeri yok sanırım.

Turkuaz renkli havuzlar, dar kanyonda yükselen dik kayalıklar, mavi gökyüzü ile birlikte şahane bir ambiyans oluşturmuş. Termal özellikler içeren suyun sıcaklığı yılın dört mevsiminde 22 santigrat derece. Pandemi döneminde pek kimse yoktu, şortumu giyip kaynak suyun çıktığı havuza atlamıştım. Burası oldukça soğuk, diğer havuzların ısısı daha uygun.

Havuzların derinlikleri 80,120 ve 150 cm olarak tasarlanmış, rahatlıkla herkesin yüzebileceği derinlikte. Havuzların giriş kısmında soyunma kabinleri, kilitli eşya dolapları, tuvalet ve lavabo da var. Kadın ve erkek birlikte havuza giremiyor, çarşamba günleri kadınlara, diğer günler erkeklere ayrılmış. Havuz girişinde hizmet veren kafe yer alıyor. Giriş ücreti olarak 12 yaş altından 6,5 TL, 12 yaş üstünden 13 TL alınıyor.

16. Fikri Çalışkan Sanat Evi, Darende

Fikri Çalışkan Sanatevi, Malatya’nın en sıra dışı müzelerinden biri. Müze Darendeli emekli öğretmen Fikri Çalışkan’ın minyatür çalışmalarından oluşuyor. Minyatürlerin hepsi hareketli ve Anadolu’daki yaşamdan enstantaneler içeriyor.

Aslında Darende’ye gelene kadar bu müzeden haberim yoktu. Günpınar şelalesinde tanıştığımız Fikri beyin oğlu sayesinde müzeyi ziyaret ettik. Fikri bey müzeyi evinin yeşillikler içindeki bahçesine kurmuş. Emekli olduktan sonra boş zamanlarını değerlendirmek için minyatüre başlamış. 10 yıl boyunca taş, kum ve yosunlardan çeşitli minyatürler yapmış.

Türkiye’nin doğa ve tarih güzellikleri yönünden önemli yerleri olan Darende Somuncu, Kudret Havuzu, Günpınar Şelalesi, Zengibar Kalesi, Tohma kanyonu, Pamukkale, Sümela Manastırı, Şanlıurfa Balıklı Göl gibi pek çok yerin minyatürünü yapmış. Sayı arttıkça el emeği minyatürleri sergilemek için bahçesini müzeye dönüştürmüş.

Amacı gençlere sanatı sevdirmek ve Darende’de turizmin gelişmesine katkı sağlamak olan Fikri Çalışkan’ın minyatür eserlerini mutlaka görün. Müzenin içi çok keyifli. Giriş ücretsiz.

17. Nemrut Dağı

Nemrut Dağı, dünyanın en etkileyici, benzersiz tarihi yerlerinden. Kommagene Krallığının izlerini taşıyan Nemrut, 1987’de UNESCO Dünya Mirası Listesine dahil olan ülkemizin en çok yerli ve yabancı turist ağırlayan kültürel miraslarından.

Daha önce 2 defa hem gün doğumu hem de gün batımı için Adıyaman üzerinden ziyaret etmiştim. Nemrut Adıyaman sınırları içerisinde, ancak Malatya’dan da kolay ulaşılabilen bir yola sahip. Fırat turu yaparken Malatya’dan 98 km uzaklıktaki Nemrut’a 2 saatte ulaşabiliyorsunuz. Bu gezimizde de Malatya’dan gün batımını izlemek için Nemrut’a gittim.

Nemrut Dağı, Kommagene Kralı I. Antiochos’un tanrılara ve atalarına minnettarlığını göstermek için inşa ettiği yapılarla bezeli. Nemrut Dağı’nın zirvesinde bulunan antik mezar, anıtsal heykeller, mimari kalıntıları arasında ve nefis manzarasını izlemek eşsiz bir deneyim.

⏰ Nemrut Dağı Ören Yeri ziyaret saatleri yaz dönemi (1 Nisan – 1 Ekim) gün doğumu-gün batımı; kış dönemi (1 Ekim – 1 Nisan) 08.00-gün batımı. Ören yeri, haftanın 7 günü ziyaret edilebiliyor. 🔐 Nemrut Dağı Ören Yeri giriş ücreti 25TL. Müze Kart geçerli.

18. Arapgir

Arapgir, Malatya ile yaşıt denecek derecede eski ve köklü bir geçmişe sahip. Eski kervan yolları üzerinde olan kasabaya Basra, Bağdat, Diyarbakır, Harput yolundan gelen baharat, buradaki toptancı tüccarlara aracılığıyla, Erzincan, Erzurum, Giresun, Trabzon illerine satılıyormuş. Zenginleşen kentin evleri de konakları da dini yapılara da gösterişli olmuş.

Arapgir, kerpiç ve taş karışımından yapılmış çok sayıda görkemli konağa sahip. Seher Atmaca Konağı, Metin Emiroğlu Konağı, Kaşkal Konağı ve Kulubey Konağı görmeniz gereken en iyi konaklar. Kendi evini yöresel eşyaların sergilendiği bir müze haline getirmiş Asım Külah Konağı görmenizi tavsiye ettiğim diğer önemli adres.

Tarihi mirasının birçoğunu kaybetmişse de gezilip görülecek hala çok sayıda eski yapıya sahip. Arapgir’e Fırat turu gezimde önce Elazığ üzerinden günübirlik, sonrasında ise konaklamalı gittim. Arapgir’in Eskişehir Vadisi’nde yer alan Kayaarası Kanyonu en sevdiğim yeri oldu.

Kayaarası Kanyonu’nun ortasından Kozluk Çayı akıyor, her köşesi enfes, yeşil. Çok sayıda piknik yeri var. Yürüyüş yolları da işaretlenmiş. Vadinin yamacında terkedilmiş Serge Köyü kerpiç evleriyle ilginç görülmeye değer. Restore edilen evler turizme kazandırılırsa şahane olacak.

Alevi köyü olan Onar’da yer alan 850 yıllık cemevi Arapgir gezilecek yerler listenizde olmalı. Arapgir’i gezmeniz için araba şart tabi. İki katlı avlulu, ortasında geniş eyvanı olan Millet Han konakladığım yer oldu, tavsiye ederim. Bölgenin reyhanı meşhur, reyhan şerbeti içmeyi ihmal etmeyin.

Malatya’da ne yenir

Malatya mutfak kültürü oldukça zengin ve inanılmaz lezzetli. Genellikle bulgur ağırlıklı, 7’den 70’e saymakla bitmeyen köfteler mutfağın en gözdeleri. Köfte çeşitleri arasında analı-kızlı, içli köfte, sumaklı ekşili köfte, sıkmalı köfte, elmalı köfte, kurşun geçmez köftesi, gilgirikli köfte en çok tanınan lezzetler.

Mutfak kültüründe önemli bir yeri de ekmek çeşitleri tutuyor. Malatya’da tandır ekmeği, yufka ekmek, kınalı ekmek, taplama ekmeği, bazlama, ekşili ekmek, ballı ekmek, otlu ekmek, pileke, dönderme, taş küllüğü, tutmaç, saç yüzü, yağlı ekmek, saç üstü gibi ekmek çeşitleri üretiliyor.

Dut yaprağı, kabak, pazı, zeytinyağlı marul sarmaları, asma yaprağı sarması, kiraz yaprağı, fasulye yaprağı sarması, pancar yaprağı sarması, soğan dolması, kabak çiçeği dolması şehrin en ünlü geleneksel yemeklerinden. Et tiridi, kabuk aşı, buğulama, sac kavurması, tiritli patates, tiritli fasulye, patlıcan dövmesi, borani imambayıldı, pancar kavurması da Malatya’da evlerde sıklıkla tüketiliyor.

Malatya’da tatlı olarak dut helvası, üzüm pestili, köpük pestili, üzüm sucuğu, pekmez, çir kavurması, peynir tatlısı, deli kız baklavası, kaymaklı kayısı tatlısı, Arapgir’in peynir helvası, Halbur tatlısı, dolma tatlısı, sütlaç ve çiğdemli sütlaç çeşitleri biliniyor.

Malatya’da alışveriş

Malatya’da alışveriş denildiğinde akla ilk gelen yerler kent merkezindeki Kapalı Çarşı, Bakırcılar Çarşısı, Kuru Kayısı Pazarı, Atatürk ve İnönü caddeleri ile Milli Egemenlik caddesi oluyor. Yerel halkın ve kente ziyaret eden misafirlerin uğrak noktası olan bu yerlerde iğneden ipliğe her şeyi bulabiliyorsunuz.

Malatya’dan dönerken sevdiklerinize anı kalacak bir şey almak isterseniz, sofra bezi, perde, yazma gibi ahşap kalıplarla ve baskı tekniği ile süslenmiş dokumalar; halılar, canlı ve renkli olan kilimler, cicim; dövme, çekme germe gibi yöntemlerle yapılan bakır mutfak eşyaları; ahşaptan yapılan ve ‘güm güm’ denen yayıklar çıkrıklar, kaşıklar Malatya’dan alınabilecek özgün hediyelik eşyalar.

Malatya’ya gelmişken kayısı almamak da olmaz. Kuru kayısının yanında, kayısının çeşitli türlerinden yapılmış dondurulmuş kayısı, kayısı konservesi, jöle, reçel, marmelat ve kreması, yeşil kayısı turşusu ve pestilini de alabilirsiniz.

Malatya’ya nasıl gidilir

Malatya, Tarihi İpek Yolu ve Kral Yolunun geçtiği, tarih boyunca Anadolu’da önemli bir kavşak noktası olmuş bir kent. Şehir, İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde doğal geçişi sağlayan yol güzergahında bulunuyor.

Malatya, doğuyu batıya bağlayan D300 karayolu üzerinde yer alıyor. Doğu-batı ve kuzey-güney aksında kara ve demiryollarının kavşak noktasında. Ülkenin her tarafına kara ve demiryolu ulaşımı mümkün. Malatya Havalimanına İstanbul, Ankara ve İzmir ve Almanya’nın farklı kentlerinden farklı hava yolu şirketlerinin direkt uçak seferleri düzenleniyor.

Malatya, İstanbul’a 1.099 km, Ankara’ya 656 km, İzmir’e 1.183 km uzaklıkta. Şehre ülkemizin dört bir yanından şehirlerarası otobüs seferleri ile ulaşmak mümkün.

Malatya, tarihi, kültürü, kayısısı, leziz yemekleri ve insanıyla Anadolu’nun bir medeniyetler beşiği olduğunu hissettiren, Türkiye’nin en nadide şehirlerden biri.