Mali Gezi Rehberi

Henüz kitle turizmine açılmamış, denize kıyısı olmayan, Afrika’nın 8. dünyanın 23. büyük ülkesi Mali, fazla engebeli olmayan bozkırların ve platoların kuzeyini kaplayan kumullar ve çöllerin, orta kesimlerde yer alan alüvyonlu düzlüklerin düzensiz bir akışa sahip Nijer nehrinin şekillendirdiği bir ülke. Kuzeyde Cezayir, doğuda Nijer ve Burkina Faso, Fildişi Sahili, güneybatıda Gine ve batıda Senegal ve Moritanya ile komşu.

Sekiz bölgeden oluşan Mali’nin kuzey sınırları Sahra çölünün tam ortasına ulaşıyor. Bu yüzden ülke nüfusu daha çok güney bölgesi ve Nijer Nehri ile Senegal nehrinin etrafında yoğunlaşmış. Ülkenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanıyor; ayrıca altın, uranyum ve tuz da ekonomik değer taşıyor. Dünyanın en fakir ülkelerinden sayılan Mali’nin başkenti ise Bamako.

Mali Gezi Rehberi

Mali’nin tarihi ortalama bin yıl öncesine dayanıyor. Nijer Nehri etrafına yayılmış ölü odaları ve dikilitaşlar, Bandiagara falezlerine oyulmuş Telem’lere ait mağaralar bu düşünceyi destekliyor.

İbn’i Haldun ve İbn’i Batutta yazılı kaynaklarında 11.yüzyıldan itibaren tarih sayfalarında yer alan ve Nijer Nehri kıyılarına kurulmuş Mali İmparatorluğundan sıkça bahsederler. Ayrıca 16. Yüzyılda yazılan “Tarih es Sudan”  adlı kitap da Mali’nin direnişlerle ve savaşlarla dolu tarihçesinden bahseder.

Bir taraftan Faslılarla girişilen savaşlar, diğer taraftan azınlık oluşturan kabilelerden gelen saldırılara karşı sürekli direnen Mali 13. Yüzyılda Sosso’lar tarafından yok edilir.

Ülkenin %90’ı Müslüman, % 5’i Hıristiyan, % 5 i geleneksel animist dine mensuptur. Resmi dili Fransızca olup, yerel dili Bambaraca. Mali Türklere vize uygulayan ülkeler arasında yer alıyor. Vize, İstanbul ve Ankara’daki fahri konsolosluklardan kolayca alınabiliyor.

İki yüz yıl bir aradan sonra 15. yüzyılda tekrar canlanan Mali İmparatorluğu ve ticaret yollarının kesişme noktasında kurulan Timbuktu Şehri Afrika’da İslam dininin ve kültürünün öğretildiği bir ilim ve irfan yuvası zengin bir imparatorluk şehri haline gelir.

En yakın geçmişte ise, ülkenin kuzeyindeki efsanevi şehir Timbuktu’da ayrılıkçı gruplarla yapılan çatışmalar nedeniyle, 22.3.2012 günü ordudan ayrılan bir grup asker darbe yaparak yönetime el koyduğunu açıklar. Yirmi bine yakın tarihi elyazmalarına ev sahipliği yapan Timbuktu’da, yok olan değerleri korumak ve sahip çıkmak adına Unesco’nun desteği ile toparlanma sürecindeki bu şehre ve ülkeye seyahat şu günlerde zor gibi görünmektedir.

Daha yakın geçmişte Fransızların sömürge yönetimine karşı, en büyük direnmeyi gösteren El Haç ve Samory gibi zenci liderler en büyük savaşları bu bölgede verir. Bamako ise, 19. Yüzyılda surlarla çevrili küçük bir köy iken, önce 1920 yılında kurulan Fransız Sudan’ının daha sonrada 22.9.1960 yılında kurulan Mali Cumhuriyetinin başkenti olur.

İbn-i Haldun ve İbn-i Batutta yazılı kaynaklarında 11. yüzyıldan itibaren tarih sayfalarında yer alan ve Nijer Nehri kıyılarına kurulmuş Mali İmparatorluğundan sıkça bahsederler. Ayrıca 16. Yüzyılda yazılan “Tarih es Sudan” adlı kitap da Mali’nin direnişlerle ve savaşlarla dolu tarihçesinden bahseder. Bir taraftan Faslılarla girişilen savaşlar, diğer taraftan azınlık oluşturan kabilelerden gelen saldırılara karşı sürekli direnen Mali 13. Yüzyılda Sosso’lar tarafından yok edilir.

İki yüz yıl bir aradan sonra 15. yüzyılda tekrar canlanan Mali İmparatorluğu ve ticaret yollarının kesişme noktasında kurulan Timbuktu Şehri Afrika’da İslam dininin ve kültürünün öğretildiği bir ilim ve irfan yuvası zengin bir imparatorluk şehri haline gelir.

Daha yakın geçmişte Fransızların sömürge yönetimine karşı, en büyük direnmeyi gösteren El Haç ve Samory gibi zenci liderler en büyük savaşları bu bölgede verir. Bamako ise, 19. Yüzyılda surlarla çevrili küçük bir köy iken, önce 1920 yılında kurulan Fransız Sudan’ının daha sonrada 22.9.1960 yılında kurulan Mali Cumhuriyetinin başkenti olur.

Sarıhumma aşısı zorunlu. Aşı sertifikanızı yanınıza almayı unutmayın. Sıtma riski yıl boyunca mevcut olduğundan seyahatinize başlamadan on gün önce Seyahat Sağlığı Merkezlerine başvurup sıtma ilaçlarınıza başlayın. İnsanların fotoğrafını çekecekseniz mutlaka izin isteyin.

Çölde fotoğraf makinenizi harmatan rüzgarlarından koruyun. Kum zerrecikleri makinenize zarar verebilir. Kapalı şişe suyu tüketin ve çiğ sebze yemeyin. Durgun göletlere ve nehirlere girmeyin. Sıtma riskine karşı uzun kollu giysiler  ve pantolonlar tavsiye edilir.

Yerel halka hediye edeceğiniz kalem incik- boncuk gibi küçük şeyler bir anda sizi Mali’nin en sevilen turisti haline getirecektir. Dogon bölgesinde kutsal kabul edilen alanlara basmayın.

Mali’de Gezilecek Yerler

Mopti’den pinas adı verilen el oyması teknelerle Nijer Nehrinin karşı kıyısına geçerek balıkçı köylerindeki ve göçebe kamplarındaki yaşamları gözlemleyebilirsiniz. Dogon bölgesindeki köyleri ziyaret ederek yaşamları hakkında bilgi sahibi olur, ilginç maske danslarını izleyebilirsiniz. Timbuktu’da Tuareglerle birlikte develerle çölde gezebilirsiniz.

Seyahatinizi Diafarabe’de düzenlenen Daral Festivaline denk getirebilirseniz yüzlerce sığırın Nijer nehrinden karşıya geçişlerini fotoğraflayabilirsiniz. Timbuktu – Mopti arası yapacağınız bir feribot gezisiyle Nijer nehrinin faunası ve florasını yakından gözlemleyebilirsiniz.

1. Bamako

Temmuz 2007’de yapılan sayımında 12 milyon kabul edilen tahmini nüfus 1 milyonu başkent Bamako’da ikamet etse de Mali halkı genellikle kırsal kesime yerleşmiş durumda. Ortalama yaşam süresinin 49.5 yıl olduğu varsayılan bu ülke, dünyada en yüksek bebek ölüm oranına da sahip.

Ulusal Müze: Batı Afrika Kültürünü en iyi yansıtan birçok heykel ve maska ev sahipliği yapan  küçük bir müze. Tekstil bölümünde, toprak ve kök boyalarla şekillendirilip dokuma tezgahlarında üretilmiş birçok pamuklu ve ipekli kumaşları görebilirsiniz.

Afrika sanatının en güzel örnekleri olan masklar, ahşap heykeller ve kapılar bu bölgeye yerleşmiş halkların ellerinden çıkmıştır. Bandiagara falezinde yaşamış Telem kültürüne ait primitif bir etki uyandıran bu ahşap heykellerin ve maskların en eskileri, darı unu ve kanın karışımıyla elde edilen maddeyle sıvanarak günümüze kadar bozulmadan kalabilmiş nadir eserlerden.

Medinakoura Çarşısı: “Pembe Pazar” da denilen bu çarşıda Afrikalı zanaatçıların çalışmalarını izleyip, büyücüler pazarında hararetli alışverişlere şahit olabilirsiniz.

2. Djenne

Dünyanın hiçbir yerinde eşine ve benzerine rastlanmayan bir mimari üslupla sürreal bir görüntü çizen mimari eserlere Mali’de rastlanır. Bunların en güzeli

Djenne Camii: Djenne şehrinde bulunan 12. yüzyılda saray olarak inşaatına başlanıp bugünkü şekline 1907 yılında kavuşan Unesco Kültür Mirası Listesindeki kerpiç Djenne Camii, 65×75 mt. boyutlarında, yüz adet kare sütun üzerine oturmuş, 50 bin kişinin namaz kılabileceği genişlikte, konik minareli tamamı kerpiçten yapılmış kumdan kalelere benzeyen, Afrika’nın en ilginç yapıtı.

“Sahel Sudanez” denen mimari tarzında “Banco” adı verilen silindirik kerpiçlerle oluşturulan bu mimari cevherler, kareye yakın planlı dört köşe kerpiç sütunların üzerine oturtulmuş, konik biçimli ve sarmal minarelidir. Kerpiçten yapılan duvarlara yüzlerce odunun monte edilmesiyle oluşturulan konstrüksiyon, aynı zamanda yağmur mevsiminden sonra tahrip olan bu yapıların onarımı için iskele vazifesi olarak da kullanılır. Hiçbir dekoratif özellik ve süsleme içermeyen bu sade yapıların en önemli süs öğesi de yine iskele görevini üstlenen bu odunlardır.

Pazaryeri: Her hafta Pazartesi günleri camiinin önüne kurulan renkler ve kokular cümbüşü.

Sokaklar ve Evler: Tamamı kerpiçten yapılmış, Anadolu Hitit sivil mimarisini andıran binalardan ve daracık sokaklardan oluşan gerçek bir labirent.

Bandiagara Falezi: Dogon kabilelerine yapacağınız birkaç günlük gezinin başlangıç noktası. Unesco Kültür Mirası Listesindeki falezin oyuklarında Telemlere ait yerleşim birimleri bulunuyor.

Dogon Köyleri: Tamamı Bandiagara falezinin altına yerleşmiş bu köyler, animist inancın biçimlendiği yaşam şekli ve maske törenleriyle fotoğraf tutkunlarının uğrak noktası.

18. Yüzyıl civarında bulunan ve Mali’de yaşayan gökyüzünde “akyıldız” göründüğünde dini törenler düzenleyen, Dogon halkının kültürünü anlatan hem kadın hem de erkek özellikleri taşıyan Dogon Tanrı heykelleri, bereketi ve tanrıya yakarışı simgeleyen “Kanaga” maskları Mali sanatının en güzel örneklerinden. Bu eserler Yüce Tanrıları Amma, Lebe ve Nommo’yu memnun edebilmek adına yapılmıştı. Yine aynı Kanaga maskları ve Dogon heykelleriyle süslenmiş kapılar ve panjurlar günümüz Malili sanatçıların ellerinde güçlü bir güzelliği anlatır.

3. Timbuktu

Sankore Kuran Üniversitesi

İslam El Yazmalarına ev sahibi yapan Özel Kütüphaneler: 12.yüzyıldan kalan binlerce değerli elyazmasına ev sahipliği yapan Timbuktu, ayrılıkçı teröristlerin saldırısında büyük bir kısmı tahrip olduysa da Unesco’nun yardımıyla kurtarılma çalışmalarına başlatıldığı söylenmektedir.

Kaşiflerin Evleri: Şimdi her biri müze haline getirilmiş İbn-i Batutta, Renne Ceille, Alexsandr Gordon Laik, Heinrich Baht’ın yaşadığı evler

Mali’ye ne zaman gidilir

Kuzey yarım küredeki yaz mevsimi bu ülkede yağmur mevsimine denk geldiği için yaz mevsiminde gitmek uygun değildir. En uygunu Aralık,Ocak, Şubat ve Mart  aylarıdır. Ocak ayında Timbuktu’da düzenlenen Çöl Festivali ile Şubat ayında da Segou’da düzenlenen Müzik Festivaline denk getirebilirseniz bir taşla iki kuş vurmuş olursunuz.

Mali konaklama

Azalai Grand Otel: Ave Van. Vollenhaven, 104 Bamako
Appart’Hôtel Le Babemba: Avenue de l’Indépendance Ouolofodougou, Bamako
Hotel La Falaise: Ront Point de la route de Sevaré, Bandiagara
Hôtel Kanaga : Route Sevaré Mopti, Mali
Hotel Djenné Djenno: Doteme Tolo Djenné, Mali

Mali’ye nasıl gidilir

Air France ile Paris üzerinden aktarma yaparak Mali’nin başkenti Bamako’ya ulaşabilirsiniz veya THY ile Fas’ın Kazablanka şehrinden aktarma yaparak Bamako’ya ulaşmanız mümkün.

Bamako’dan yapacağınız bir iç uçuşla Timbuktu’ya ulaşmanız mümkündür. Fakat tamamı macera içeren bu ülkeye seyahat düşünürseniz yetersiz karayolundan dolayı tercih edilen araç jeeptir. Bir kısmı çölde gerçekleşecek yolculuğunuzda hem halkın yaşam şeklini gözlemleme fırsatı bulur hem de unutamayacağınız gerçek bir Afrika deneyimi yaşarsınız. Tabii deneyimli bir şoför ve iyi bir rehber ile birlikte…

Yazar: Şenay Lüle