Bin Pencereli Şehir: Berat, Arnavutluk

Berat, Arnavutluk’un merkezindeki Osumi nehri kıyısında kurulu, tarih ve çekicilikle dolup taşan bir şehir. Arnavutluk gezimde en sevdiğim yer oldu. Osmanlının beş asır hüküm sürdüğü Berat, tarihi evleri ile Safranbolu’nun ikiz kardeşi gibi, biraz da Amasya havası var. Yüksek mimari özellikler taşıyan eşsiz güzellikteki tarihi binalarıyla, tüm ülkede tarihi dokusu en iyi korunmuş küçük bir kent.

Arnavutluk’un en eski yerleşim yerlerinden olan Berat, kalenin eteğinde inci gibi sıralanmış kırmızı kiremit çatılı, çok pencereli beyaz boyalı evleri nedeniyle ‘Bin Pencereli Şehir’ ve ‘Beyaz Şehir’ olarak tanımlanıyor. Arnavutluk’un orta kısmında 75 bin nüfuslu kentin Mangalem diye de bilinen eski kent merkezi, 2008’den bu yana UNESCO listesinde yer alıyor.

Berat, Arnavut kültürünün bir cevheri. Ülkenin kültürü ve kimliğini en iyi sergileyen tarihi şehirlerinden biri. Burası çok tarihi ve pitoresk bir kasaba ve aynı zamanda UNESCO Dünya Mirası Listesinde. Yaklaşık 2,5 saatlik bir araba yolculuğu ile Tiran’dan Berat’a gidebilirsiniz. Tiran’dan günübirlik bir gezi yerine konaklamanı gitmenizi tavsiye ederim.

Berat’a Tiran’dan günübirlik bir gezi yapmayı düşünüyorsanız yola çok erken başlamanızı öneririm. Hele ki sıcak ve nemli olan yazın Berat’a sabah 9’da ulaşmayı planlamanızı şiddetle tavsiye ederim. Yoksa Berat’a ulaştığınızda veya kaleye çıktıktan sonra enerjiniz çoktan tükenebilir.

Berat Gezi Rehberi

Berat, Tomor ile Shpirag dağları arasında uzanan Osumi Nehrinin iki yakası üzerine kurulu. Taş duvarlı evlerin sıralandığı Arnavut kaldırımlı dar sokaklarıyla pek güzel bir yer burası. Doğrusu hayran kaldım. Seyyah Evliya Çelebi de 1670’de gezmiş ve Seyahatname’de Berat’ın güzel evlerinden bahsetmiş.

Berat, zamanın büyük İllirya Krallığının kalesi olmuş. Sonraki dönemlerde Bizans, Bulgarlar ve Sırplar’ın eline geçmiş burası ve daha sonra 1417’de de Osmanlıların. Osmanlı coğrafyasının mimarisi en iyi korunmuş şehirlerinden Berat, 18. yüzyılda Osmanlının Balkanlar’daki önemli beyliklerinden biriydi.

1944’de bir süre, Geçici Demokratik Arnavutluk Hükümetine de ev sahipliği yapmış. 2500 yıllık geçmişe sahip, tarihi ve kültürel dokusunu korumasını, 1961’de Enver Hoca tarafından ‘Müze Kent’ ilan edilmesine borçlu. Berat’ta iki ayrı mahalle vardır ve bunlar birbirinin tam karşısında. Muhteşem Osum Nehri tarafından ortadan ikiye ayrılan iki köprü, mahallelerin iki ucunu birbirine bağlıyor.

Gorica Köprüsü, bir yakasında Müslüman, diğer yakasında ise Hristiyan mahallesinin yer aldığı Osumi nehrin üzerinde inci bir gerdanlık gibi uzanıyor. Köprü, 18. yüzyılda Ahmet Kurt Paşa tarafından yaptırılmış. İlk yapıldığı 1790’da ahşap olan köprü, 1920’de taş olarak yeniden inşa edilmiş. 2012’de beyaz taşlarla restore edildiğinden ‘Beyaz Köprü’ olarak adlandırılmış.

Mangalem Mahallesi, Berat Kalesinin altına gizlenmiş, mağaza ve restoranlarla dolu bir mahalle. Tarihi beyaz Osmanlı evlerinin binlerce penceresine bakıp takılıp kalmak kolay ama ben antik mahallelerde dolaşmayı öneriyorum. Üzüm asmaları sokakları gölgeliyor ve aileler evlerinden reçel ve hediyelik eşya satıyorlar.

Gorica Mahallesi, kalenin karşısında, Osumi nehrinin ötesinde yer alan Hristiyanların yaşam bölgesi. Gorica Harabelerinin hemen altında yer alan mahallede çok nefis butik oteller, kiliseler ve güzel restoranlar sıralanıyor. Kalmak için burayı tercih edebilirsiniz. Tam karşıda Berat Kalesinin nefis manzarası var.

Gorica köprüsünün dışında şehrin iki yakasını birbirine bağlayan paralel bir köprü daha var. Berat’ın tarihi evlerinin pitoresk manzarasını fotoğraflamak istiyorsanız bu köprüye gidin.

BERAT NEREDE KALINIR
🏡 Hotel Onufri, Berat’taki en güzel otellerden birisi. Hem kaleye hem nehre yakın tarihi evdeki otelin harika bir şehir manzarası var ✔︎ Hotel Rezidenca Desaret ve Master Hotel, tarihi merkeze çok yakın hoş bir oteller. İyi otelde kalırım diyorsanız, Bulevardi Republika’da yer alan Hotel Colombo, iyi bir seçenek.

Gorica Mahallesinde kalmak isterseniz 2 gece konakladığım Vila 4 Bed&Breakfast otel de şahanedir. Hem mekan harikaydı hem de çalışanlar inanılmaz misafirperverdi. Berat Backpackers Hostel, kalabileceğiniz nefis bir hostel. Lorenc Hostel, ilk ziyaretimde kaldığım, beyaz dantel perdeli pencereleri ile uygun fiyatlı bir konukevi.

BERAT NASIL GİDİLİR
Berat, başkent Tiran’ın 98 km güneyinde yar alıyor. Dünyanın en eski şehirlerinden biri olan Berat’a Tiran’dan gidecekseniz seyahatiniz üç aşamadan oluşacak demektir. Öncelikle Tiran havalimanından veya Tiran’daki otelinizden Tiran otogarına ulaşmanız trafik durumuna göre 15 – 45 dakika sürecek.

Tiran – Berat otobüsü ile Berat Otobüs Terminaline ulaşımınız 2 – 2,5 saat sürecek. Berat Terminalinden tarihi Berat şehir merkezine ulaşımınız ise yaklaşık 15 dk sürecek. Ben Berat’a her gidişimde bu şekilde gittim. Tirana South Bus Station olarak geçen terminalden her 30 dakikada bir Berat’a otobüs kalkıyor. Sefer saatlerini görmek için tıklayın 🧾✔︎

Arnavutluk’ya furgon şeklindeki otobüsler veya minibüslere biniyorsunuz. İlk sefer 05.45’te başlıyor. Akşam son Tiran-Berat seferi ise 17.30’da. Ama sefer saatlerine çok da güvenmeyin. Otobüs dolmadan ya da yeteri kadar yolcu olmadan kalkmıyor. Pek konforlu olduklarını söyleyemem ama oldukça ucuzlar Tek yön 500 LEK tutuyor.

Otobüs kalktığında nakit olarak ödeyebilirsiniz. Cebinizde LEK olsun, Euro genellikle kabul edilmez. Kırsal ve çoğunlukla tek şeritli yollar ve çok sayıdaki durak nedeniyle yolculuk uzun sürüyor, yoksa mesafe çok fazla değil. Yazları çok sıcak olduğundan yanınıda her zaman bir şişe su bulundurun.

Berat’a gelen otobüsler şehir merkezinin 2 km dışında yer alan ve Terminali i Autobusave olarak adlandırılan bir akaryakıt istasyonunda duruyor. Terminalde ücretsiz tuvalet ve ücretsiz Wi-Fi içeren hoş bir kafeterya var. Ben ikinci ziyaretimde, buradan şehir merkezine sırt çantamla yürüyerek 45 dk’da gittim.

Berat’tan geçen tek bir yerel otobüs var. Üzerinde 1 numara bulunan mavi renkteki otobüse binip de şehir merkezine gelebilirsiniz. Dönüşte de Berat otogarı son durak olduğu için yine bu otobüsle Berat Terminaline gidebilirsiniz. Şehir merkezine ulaşım yaklaşık 15 dakika sürüyor. Bilet ücreti ise 40 LEK.

Berat otogarından Tiran’a dönüş yapan son otobüs saat 16.00’da kalkıyor. Bazen şoförler, yeterli yolcu yoksa seferi iptal edebiliyor. O yüzden saat 15.30’da orada olmanızı şiddetle tavsiye ederim.

Berat Gezilecek Yerler 📌

Berat gezilecek yerlerin başında Berat Kalesi geliyor. Berat Kalesi, iki bin yılı aşkın bir süredir şehir nüfusunun büyük bir bölümünü barındırıyor. Pek çok Berat sakini kapılarının hemen dışında hediyelik eşyalar, reçeller, kilimler ve el yapımı el sanatları satıyor.

Kalenin eteklerindeki evler ve sokaklar çok güzel. Berat çoğunlukla Osmanlı dokusunun hâkim olduğu bir kent. Sokaklarının her birinin dolaşılması şart. Kale içerisindeki Onufri Müzesi ve kalenin eteğindeki Etnografya Müzesi kesinlikle zaman ayrılmayı hak ediyor.

Bir kartal yuvasını andıran Berat Kalesinden bakıldığında eski Berat ve yeni Berat şehirlerini, Osumi nehrini ve karşıda engin dağların manzarasına şahit oluyorsunuz. Kalenin karşısında yer alan dağlarda komünist lider Enver Hoca döneminden kalan ‘Enver’ yazısı var. Yazının başındaki harfler yer değiştirilerek İngilizce ‘Never’ halini almış.

1. Berat Kalesi

Berat Kalesi (Berat Castle), antik bir şehre tepeden şehre bakan, kayalık bir tepenin üzerine kurulu 2500 yıllık bir yapı. Kale bölgesi ilk olarak MÖ 4. yüzyılda İliryalı Parthini kabilesi tarafından tahkim edilmiş. Sonrasında Roma yerleşkesine dönüşmüş. İstilalardan korunmak için de zaman içerisinde çokça onarılmış.

Berat Kalesi daha çok kale surları içindeki bir köy gibi. ‘Berat Kalesi’, ‘Kale Mahallesi’ ve ‘Kalaja’ veya ‘Kale Tepesi’ gibi birçok adı var. Kale duvarlarının içinde Orta çağda şekillenmeye başlayan yaşam günümüze kadar sürmüş. Yukarıdan enfes mimariye sahip eski Berat evlerine bakan kalenin manzarası hayatımda gördüğüm en hoş manzaralarından biri.

Güzel iç mekanlara sahip bir kale hayal ettiyseniz, yanılıyorsunuz. Kaleyi ziyaret ettiğinizde göreceklerinizin çoğu 13. yüzyıldan, Bizans döneminden kalma kalıntılar. Etrafı taş duvarlarla çevrili, toplam yirmi dört gözetleme kulesi var. 15. yüzyılda kalenin surları içinde otuz beş kilise varmış, ancak günümüzde bunlardan sadece 10’u hayatta kalmış.

En son gittiğimde Kale girişi 300 LEK (3 USD) idi. Muhtemelen dış duvarların etrafından başka bir girişe yürüyerek veya ana kapıdan güvenle yürüyerek ücretsiz girebilirsiniz. Ancak ücret ödemenizi öneririm. Harcayacağınız birkaç saat için bu ücrete değer.

Kırmızı Camii (Kızıl Camii), Arnavutluk seferi sırasında 1492’de Berat’a gelen Sultan II. Bayezid’ın kalede yaptırdığı kendi adını taşıyan bir Osmanlı camisi. Berat’ın ilk camisi Kızıl Camii, adını minaresinde kullanılan kırmızı renkli çinilerden almış. Camiden geriye yalnızca yarısı ayakta olan minaresi kalmış.

Holy Trinity Church (Kisha Shen Triadha / Kutsal Teslis Kilisesi), 13 ve 14. yüzyıllarda taş ve tuğla kullanılarak inşa edilmiş. Zigzaglı basamaklarla inebileceğimiz bir tepenin üzerinde yer alan kilise, karşıdaki Shpirag Dağına ve aşağıdaki Osumi Nehrine bakıyor. Manzarası ve güzel fotoğraflar için görmeye değer. İçini ücretsiz gezmek mümkün.

2. Onufri Müzesi

Onufri Müzesi (Muzeu Kombëtar Ikonografik Onufri), kale girişindeki müze, yılda sadece bir kez ayin düzenlenen Azize Meryem Kilisesi (Cathedral Assumption of Saint Mary) içerisinde yer alıyor. 16. yüzyılda yaşamış Arnavut ressam Onufri ve oğlu Nikolla’nın ikonaları sergileniyor. Üç bölüme ayrılmış güzel kilisenin içindeki bu harika ikon koleksiyonuna yakından bakın.

Ana bölüm, büyük ve görkemli bir ikonostaz, tahtlar ve kilise sıralarının olduğu tipik bir Bizans dönemi mimarisine sahip asıl kilise bölümü diyebilirim. Bizans stili ikon boyamaları ve portrelerinin canlı ve parlak kırmızı rengi ile ünlü. Kubbedeki fresklerinin bir kısmı tahrip olmuş ancak tabandaki mozaikleri çok iyi durumda.

İkinci bölüm, kilisenin kutsal alanında yer alan ve Arnavutluk’un en önemli liturjik eserlerinden biri olan Codex Purpureus Beratinus’un bulunduğu yer. İkinci katta yer alan ikonalar ve diğer bazı ayinsel öğeler koleksiyonu üçüncü bölümü oluşturuyor. Fotoğraf çekilmesine izin verilmiyor. Giriş ücreti 400 LEK.

3. Berat Etnografya Müzesi

Berat Etnografya Müzesi (Ethnographic Museum Berat), iki katlı bir tüccar evi. Giriş ücreti 400 ALL. 1979’da restore edilerek müzeye dönüştürülmüş tipik bir Berat evi. Safranbolu ve diğer Osmanlı kasabalarında görebileceğiniz zengin Osmanlı evlerine benziyor. İçeride geçmiş dönemlerde kullaılan eşyalar sergilenmiş.

Üç kattan oluşan müzede 1.300 nesneden oluşan zengin bir koleksiyon sergileniyor. Birinci katta, bir orta çağ çarşısının yeniden canlandırılmış bir caddesi yer alıyor. Bir zamanlar bölgenin gelişmiş dokumacılık, gümüşçülük, bakırcılık gibi zanaatlarını temsil eden giysi ve süslemeler sergilenmiş.

Sundurmanın açık alanında, ailenin ihtiyaçları için evde uygulanan el sanatları sergisi var. Sundurma doğal olarak kuyuya ve içinde seramik ve taş oyma objelerin sergilendiği avluya bağlı. İkinci kattaki odalarda bulunan sergiler, kentli zengin bir ailenin Orta çağdaki eski yaşam tarzını, gelenek ve göreneklerini gösteriyor.

Mangalem Mahallesindeki en eski yapı, 15. yüzyılda II. Bayezid adına inşa ettirilen Sultan Camii ve camiyle aynı bahçeyi paylaşan Halveti Tekkesi ve dervişler için yapılan misafirhane Berat gezilecek yerlerden biri. Burası 18. yüzyılda Berat Beyi Ahmet Kurt Paşa tarafından restore ettirilmiş Tekkeyi ziyaret etmek için anahtarı bulunduran kişiyi bulup açtırmam gerekti.

4. Kurşunlu Camii Berat

Kurşunlu Camii, 1492 yılında Sultan II. Bayezid tarafından inşa edilmiş. Ahmet Bey Camii olarak da adlandırılan cami, adını kubbesinin kaplamasını oluşturan kurşun plakalardan almış. Enver Hoca tarafından 1967’de, Arnavutluk, dünyanın ilk ateist devlet olarak ilan edilince Kurşunlu Camii ibadete kapatılmış ve çok zarar görmüş.

Komünist yönetim zamanında mimarlık müzesi olarak kullanılan cami, 2014’te TİKA tarafından yapılan restorasyon projesiyle tekrar ibadete açılmış. Arnavutluğun millî kültür simgesi olarak kayıtlı caminin yanında bir kervansaray ve bir Halveti Tekkesi (Teqeja e Helvetive) bulunuyor.

Zamana ve komünizm dönemi uygulamalarına direnebilen diğer camilerden Hünkâr Cami, Saat Cami ve Bekârlar Cami de günümüze ulaşmayı başaran Osmanlı eserleri arasında. 19. yüzyılın başlarında yaptırılan Bekârlar Cami, ibadete açık olsa da bakımsız kalmış.

5. Bulevardi Republika

Bulevardi Republika (Cumhuriyet Bulvarı), barlar ve kafelerle çevrili bir yaya yolu. Bir yanda yeşil Lulishtja parkı, diğer yanda kahve içebileceğiniz kafeler ve Arnavut mutfağının tipik yemeklerini tadabileceğiniz, pizza veya makarna yiyebileceğiniz restoranlar var. Caddeden, Kalenin eteğinde yükselen Berat’ın nefis manzaralı eski kısmının çok güzel fotoğraflarını çekebilirsiniz.

Kaleye çıkmak istemiyorsanız Bulevardi Republika’da vakit geçirebilirsiniz. Öğle vakti boş ama gün battıktan sonra Beratlılar burada volta atıyor, mekanların dışarı taşan sandalyelerinde yüksek sesli muhabbetlere dalıyor. Yerel halkla ve bisiklete binen çocuklarla dolu. Cadde boyunca yürüyüşe devam ederek Osum Nehrine ulaşıyorsunuz.

Berat, bugün Arnavutluk’un başlıca kültür merkezlerinden biri. Arnavutluk gezilecek yerler listenize şirin kent Berat’ı da ekleyin. Ayrıca Kruja, İşkodra, Durres ve Tiran’ı da ekleyin listenize. Ben Arnavutluk’u pek sevdim, belki siz de seversiniz.