Ggantija Tapınağı, Malta

Ggantija Tapınakları, Malta’yı oluşturan 3 adadan biri olan Gozo Adası’nda yer alan dünyanın en eski ikinci bağımsız, ayakta duran yapıları. Ggantija Tapınakları, sadece Gozo Adası’nda değil, tüm Malta’da görülmesi gereken kültürel ve tarihi açıdan en önemli yerlerden biri. İnsanlık tarihinin en gizemli medeniyetlerinden birinin izleri burada.

Tapınakların gerçek yaşın 5500 yıldan daha eskiye gittiği radyokarbon yöntemiyle ortaya çıkarıldı. Bu onları Göbekli Tepe’den sonra dünyanın en eski ikinci insan yapımı dini yapıları yapıyor. Mısır Piramitleri ve Stonehenge’den bile önceye giden bir hikayesi var. Gizemini koruyan bu kireçtaşından yapılmış megalitik kompleks UNESCO dünya mirası listesinde yer alıyor.

Ggantija Tapınağı

Ggantija Tapınağı, Malta’da şimdiye kadar bulunmuş olan en eski megalitik formda tapınak. Yakın zamana kadar, Ggantija’nın dünyanın en eski bağımsız arkeolojik anıtı olduğu düşünülüyordu. Urfa’daki Göbekli Tepe keşfedilene kadar Ggantija Tapınakları dünyanın en eski ayakta duran tapınaklarıydı.

Tapınak bölgesine girmeden girişte arkeolojik buluş hakkında bilgiler veren bir müze yer alıyor. Neolitik yaşam sergilerinin yanı sıra Gozo Adasında bulunan en kapsamlı tarih öncesi eserler koleksiyonunu burada görebilirsiniz.

İlk salon Ggantija Tapınaklarının nasıl inşa edildiği yönünde. Yerli halkın bu kadar ağır ve büyük taşları nasıl hareket ettirdiğine dair fikirler var elbette. Bu fikirlerden en yaygın olanı, büyük taşların altlarına küçük ve yuvarlak taşlar koyulması ve kaydırılması yönünde. Bu dairesel taşları da müzede görebilirsiniz.

Tapınak alanındaki kazılarda çıkarılmış kafatasları, yerel halkın yaptığı heykelcikleri ve tapınağın inşası ve konumu hakkında bilgileri müzede öğrenebiliyorsunuz. Buradan birkaç dakikalık bir yürüyüşle ahşap platformlar üzerinde yürüyerek tapınak bölgesine geliyorsunuz.

Sayısız istila, yağma ve hatta doğal afetlerden sağ kurtulmuş tapınaklar, MÖ 3600 ve 2500 yıllarında inşa edilmiş. Arkeoloji meraklısı iseniz, yabani çiçeklerle örtülü yonca yaprağı şeklinde inşa edilmiş bu devasa anıt taşların ve dev taş kulelerin, tamamen taştan yapılmış güzel cephesine hayran olabilirsiniz.

Fransız ressam Jean Pierre Houel, 18. yüzyılın sonlarında henüz kazılar başlamadan, yerlilerden aldığı bilgilerle tapınakların gerçeğe yakın bir haritasını çizmiş. 1827’de bölge enkazdan temizlenmiş ama çalışmalar yarım kaldığından tekrar toprak altında kaybolmuş.

Alman ressam Brochtorff’un bölgeye ait kalıntılar kaybolmadan önce çizdiği resim, tapınakların varlığına ilişkin bir kayıt olmuş. Arkeolojik kazılar ve koruma, tapınağın zaten ağır hasar gördüğü 20. yüzyılın ortalarında çok daha sonra başlamış. 1933’te özel mülk olan alan istimlak edilmiş. 1933, 1936, 1949, 1956-57 ve 1958-59 yıllarında bölgedeki harabeleri korumak ve araştırmak amaçlı arkeolojik çalışmalar yapılmış.

Tunç çağının en önemli dönemlerine arkeolojik bir referans noktası olarak gösterilen Ggantija’nın içinde bulunan iki tapınağın yapıldığı taşlar öylesine büyükler ki Malta’nın yerliler bunların devler tarafından inşa edildiğine inanmasına şaşmamalı. Ġgantija adı, Malta dilinde dev anlamına gelen ‘ġgant’ kelimesinden türemiş.

İnşa edildiği kireçtaşı blokların boyutunu gördüğünüzde neden öyle düşündükleri o kadar da şaşırtıcı değil. Bazı megalitlerinin uzunluğu beş metreyi, ağırlıkları da elli tonu aşıyor. Adaların sakinleri metalleri bilmiyorlardı ve Taş Devri’nde yaşayan insanların bunları nasıl yaptıkları hala gizemini koruyan bir sır.

Kireçtaşı bloklarla inşa edilen her tapınak, en içteki yonca bölümüne giden merkezi bir koridorla birbirine bağlanan beş apsis içeriyor. Dış duvarların inşasında (yapıların bu kadar uzun süre dayanmasının nedenlerinden biri) aşınmaya dayanıklı mercan kireçtaşı kullanılmış. Daha yumuşak, daha pürüzsüz olan Globigerina kireçtaşı ise tapınak içerisindeki kapılar, sunaklar ve dekoratif levhalarda kullanılmış.

Malta’daki diğer megalitik yerleşim yerleri gibi Ggantija da güneydoğuya bakıyor. Anıtların gün doğumu/gün batımı veya ayın doğuşu/ay batımı ile ilişkili bir yerleşime ve tasarıma sahip olduğuna dair kanıtlar yer alıyor.

Arkeologlar apsislerin orijinalinde çatı ile örtüldüğüne inanıyor. Apsislerde, muhtemelen hayvan kurban etmek için kullanılan sunaklar yer alıyor. Tapınakların önlerinde muhtemelen törensel toplantılar için kullanılmış olabilecek geniş bir teras var. Bu karmaşık yapı, tarih öncesi sanat dönemine ait mükemmel bir gösterge.

Güneydeki daha büyük ve eski olan tapınağın MÖ 3600 yıllarında inşa edildiği düşünülüyor. Ancak burası MÖ 2500’de yapıldığı düşünülen yeni tapınaktan daha iyi korunmuş.

Tapınakta bulunmuş hayvan kemiklerinin, hayvan kurban etmeyi içeren bir tür ritüeli akla getiriyor. Daha sonraki dönemlerde, bazı iskeletlerin, kafataslarının ve uzun kemiklerinin bedenden ayrılmış olarak farklı özel bölümlere gömüldüğü anlaşılmış. Bu ölümlerinden bir süre sonra ikinci bir gömü töreni düzenlediğini dair kanıtlar sunuyor.

Taş ocakların varlığı da ateşin kullanımını kanıtlanıyor. Yerdeki bir dizi libasyon deliği de sıvı şeklindeki sunuların dökülmesi için kullanılmış olabileceğine dair bilgiler vermiş. Gozo’daki Ggantija Tapınaklarının muhtemelen bir Toprak Ana Tanrıça Bereket Kültü’nün yeri olduğu düşünülüyor. Bu kültle bağlantılı olduğuna inanılan çok sayıda heykelcik ve heykel arkeolojik kazılarda bulunmuş.

Arkeolojik kazılarda, tapınak içerisinde kırmızı aşı boyalı iki alçı parçasının bulunması, bir zamanlar tapınak iç duvarların sıvalı ve boyanmış olabileceğine dair bir kanıt olarak ileri sürülüyor.

Ggantija’dan bazı eserler Gozo Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor. Yine tapınağa ait süslü taşların bir kısmı da Valetta’daki arkeoloji müzesinde görülebilir. Müzeyi beğenmiştim, Malta gezilecek yerler listenizde olması gereken bir müze. Ggantija giriş ücreti 8€.

Malta ve Gozo adalarında toplamda 30 tapınağın kalıntıları keşfedildi. Vaktiniz olduğunda diğer değerli tapınaklar olan Ħaġar Qim-Mnajdra, Ta’ Ħaġrat Temples, Skorba Tapınakları ve Tarxien Tapınaklarını da ziyaret listenize alabilirsiniz.

Ggantija Tapınaklarına Ulaşım

Ggantija Tapınakları, Gozo Adası’nın başkenti olan Victoria’ya yaklaşık olarak 3 km uzaklıkta yer alıyor. Tapınaklara ulaşmanın en kolay yolu, Victoria Otobüs Terminali’nden doğrudan 10 dakikalık bir otobüse binmek. Araba kullananlar için giriş John Otto Bayer caddesinde. Müze bölgesinde ücretsiz park yeri var.

Akdeniz ve Avrupa tarihinde önemli bir yere sahip olan Malta, 7 bin yıl öncesine uzanan kadim geçmişiyle köklü bir insanlık tarihi hikayesine sahip. Malta hakkında çok daha detaylı bilgileri maltatatili.com sitesinde bulabilirsiniz.

Ggantija Tapınakları, Malta’nın kız kardeşi Gozo Adası’ndaki UNESCO dünya mirası megalitik kompleks. Malta gezilecek yerler listenizde öncelik vermeniz gereken değerli bir miras.