Jet Lag Nedir? Nasıl Kurtulurum?

Jet Lag, vücudun biyolojik saatiyle, seyahat edilen yerin saatinin uyuşmaması ve vücudun bocalaması anlamına geliyor. Farklı zaman dilimleri arasında seyahat ettiğinizde vücudun buna uyum sağlaması biraz zaman alıyor. Jet Lag olmak yorgunluk, uykusuzluk, kabızlık, ishal, dikkatsizlik gibi keyif kaçıran bir duruma yol açıyor.

Beni pek etkilemediğini biliyorum, ama bazı seyahatlerimde beni ziyarete gelen arkadaşların birkaç gününü perişan ettiğini biliyorum. Uzun uçak yolculuklarının artmasıyla beraber daha çok görülen Birkaç gün aptal aptal gibi ortalıkta dolaşmak, algıda zayıflı, dikkat bozukluğu, uyku hal, uyuyama hali, ya da uykudan yeni uyanmış bir duygu durumuyla dolaşıyorsanız Jet Lag sendromu ile tanışmışsınız demektir.

Ucuz uçak bileti buldukça daha sık seyahat ediyoruz, ancak uçuşların insan sağlığı üzerine olan olumsuz etkilerini en aza indirmek için bilgilenmekte fayda var. Tüm bu keyif kaçırıcı şeylerden uzak kalmak ve Jet Lag etkisinden kısa sürede kurtulmak için bazı tavsiyelere kulak vermenizde fayda var.

Jet Lag Nedir

Zaman dilimi değişimi sendromu olarak da bilinen jet lag, uzun mesafeli uçuşlarda vücudun hızla değişen zaman dilimine uyum sağlayamaması olarak tanımlanıyor.

Vücudun günlük ritmini düzenleyen bir biyolojik saat var. Beyinde küçük bir salgı merkezi olan pineal bez melatonin hormonu salgılayarak bu saati kontrol ediyor.

Özellikle batıdan doğuya farklı zaman dilimlerinde seyahat ettiğinizde vücudun günlük ritminin bozulmasıyla yorgunluk, uyku bozukluğu, dikkat eksikliği ve benzeri fizyolojik bozuklukların ortaya çıkması durumuna jet lag deniyor.

Günlük ritmimiz vücutta meydana gelen biyokimyasal, fizyolojik ve psikolojik değişimler 24 saatlik döngülerle birlikte seyrediyor. Gündüz-gece döngüsü boyunca ışık ve karanlık değişimlerine göre zamanı kontrol eden bir iç mekanizmamız var.

Melatonin salgısı gözle algılanan ışıkla ilişkili oluyor. Gece karanlığında artan melatonin düzeyleri sabahın ilk ışıklarıyla birlikte düşmeye başlıyor. Bu durum iştah, beslenme düzeni, bağırsak hareketleri, kan basıncı ile vücut ısısı gibi birçok vücut fonksiyonuna etki ediyor.

Yapılan araştırmalar uzun süreli gündüz uçuşlarında bu problem, gece uçuşlarına göre daha fazla olduğu ortaya konmuş. Normalde vücudun biyolojik saati yerel saatle uyum halinde oluyor. Akşam olunca uyku geliyor, sabah saatlerinde de acıkılıyor. Uzun bir rotayı kat ederek günün farklı bir zaman birimine geçince vücudun biyolojik saati mevcut yeni saat dilimine uyumda zorlandığından jet lag hali ortaya çıkıyor.

Örneğin İstanbul’dan Bangkok’a ortalama uçuş süresi 9 saat 15 dk. kadar. İstanbul’dan 20:10’da uçağa bindiğinizde İstanbul saatiyle sabah 09:25 gibi Bangkok’a varıyorsunuz. Oysa aynı vakitte İstanbul’da saat öğleden sonra 17:00 civarını gösteriyor. Bir süre sonra tekrar yatma zamanı geliyor.

Yatağa girdiğinizde biyolojik vücut saati hala öğleden sonrasını zamanına ayarlı olduğundan uykuya dalamıyorsunuz, diğer yandan gündüz olduğunu da gördüğünüzden beyin bu noktada karmaşa yaşıyor. Kontrolü bedeninize bıraktığınızda biyolojik saatiniz yeni duruma uyum sağlaması 8 saatlik zaman dilimi farkı için 4-5 gün gibi bir süreyi alıyor. Bu durumun ne kadar tatsız olduğunu hayal edin.

Jet Lag’dan nasıl kurtulurum

Jet Lagdan nasıl kurtulurum sorusunun yanıtı, yolculuk sonrası yaşanacak tatsızlıklardan korunmak için oldukça önemli. Öncelikle, gidilecek yerin saatine en az 1 hafta öncesinden göre vücudu zaman farkına alıştırmaya başlamak iyi fikir. Günlük düzeni 1 saat erkene ya da ileriye alarak, program değişikliği geçişi kolaylaştırıyor. Doğuya gidiliyorsa yolculuk öncesindeki birkaç gün daha erken, batıya gidiliyorsa daha geç uyulması gerek.

Uçuş gününde bolca su içmek, alkol ve kafein içeren içeceklerden uzak durmak gerekiyor. Jet Lag etkilerinden dehidrasyon (vücudun su kaybı), kuru kabin havası ile birleştiğinde ciddi sağlık sorunları meydana gelebiliyor.

Uçuşa başlar başlamaz saati gidilecek yerin yerel saatine göre ayarlamak zihni alıştırmak bence en önemli şey. Yolculuk sırasında tıpkı gidilecek yerdeymiş gibi uyumak ya da uyanık kalmak, yemek saatine göre hareket etmek yapacağınız şey olsun.

Yolculuk bitikten sonra, gidilen yerde Jet Lag’a karşı önlemleri uygulama aşaması başlıyor. Yeni zaman dilimine alışmak için güneşte ve açık havada dolaşmak süreci hızlandırıyor.

Hızlıca otele yerleşmek ve hareketsiz kalmak Jet Lag etkilerinin artmasına neden oluyor. Bu yüzden sürekli hareket halinde kalmak gerekiyor. Otel odasında geçirilen sürede perdeleri sonuna kadar açıp aydınlık havadan yararlanmak ve hafif atıştırmalıklarla başlangıç yapmak faydalı.

Önemli bir toplantı ya da iş seyahati gerçekleştirilecekse, gidilmesi gereken destinasyona birkaç gün önceden gitmek Jet Lag tavsiyeleri arasında. Farklı bir zaman diliminde güne başlamanın etkilerinden biri de normalden erken kalkmak olarak biliniyor.

Herkesin Jet Lag durumuna göstereceği tepkiler birbirinden farklı olabilir. yirmili yaşlarda sırt çantalı bir gezginin uyum süreciyle, kırklı yaşlarda çocuğuyla seyahat eden birinin uyum sürecinin değişkenlik göstermesi çok normal.

Gidilecek yerde kısa süre kalınacaksa Jet Lag’a alışmak için fazla çaba göstermemek gerekiyor. Gidilecek yere uyum sağlamak, eve döndükten sonra benzer sorunları yeniden yaşamak ve her şeye baştan başlamak demek.

Melatonin, uyku ilacı ya da tıbbi destek gibi konularda uzman hekimlere danışmak önemli. Bilinçsiz ilaç kullanımı baş ağrısı, mide sorunları ve bazı yan etkileri beraberinde getiriyor.

Dünyanın dört bir yanında yaygınlaşan uzun uçuşlar, Jet Lag gibi sorunları beraberinde getirebiliyor. Modern dünyanın seyahat sendromu olarak da isimlendirilen Jet Lag’dan kurtulmak ya da etkisini azaltmak bizim elimizde.