İsfahan Gezi Rehberi

İsfahan, modern dünyanın şehirleri tahrip eden etkisi altında, dokusunu ve kimliğini kaybetmeden, özgün karakterini koruyabilmiş dünyanın en güzel şehirlerinden birisi. İran‘ın İsfahan şehri, geleneksel İran mimarisine ait birçok esere ev sahipliği yapıyor. Bu eserlerin çoğu Safevi Hükümdarı Şah Abbas’ın vizyonunun eseri.

Modern dünyanın şehirleri tahrip eden etkisi altında kalmadan, dokusunu ve özgün karakterini koruyabilen dünyanın en güzel şehirleri arasında. İki yanı dev çınar ve dut ağaçlarıyla kaplı geniş bulvarları, düzgün sokakları, nefis bahçeleri, özenli mimariye sahip gözalıcı camileri, medreseleri, tarihi kiliseleri ve çarşılarıyla günümüzde de halen geçmişteki ihtişamını koruyor.

Asya’dan Mezopotamya, Anadolu ve Avrupa’ya giden bir coğrafyada yer alması sayesinde tarih boyunca önemini her daim koruyan İsfahan, İran’da kurulan birçok medeniyet ve devletin ya başkenti ya da önemli şehirlerinden biri olmayı başardı.

Tipik bir Şark şehri olan İsfahan, sahip olduğu tarihi mirasları ile adeta bir açık hava müzesi. Kültür gezisi yapmaktan hoşlanan gezginlerin gezilecek yerler listesinin başında olmayı hakediyor. Bugün İslam kültür ve medeniyetinin en güzel örnekleri olan camileri, meydanları, köprü ve sarayları ile UNESCO Listesinde yer alan İsfahan, İran’da görülmesi gereken yerlerin başında geliyor.

Sahip olduğu köklü geçmişinden günümüze ulaşan mimari açıdan benzersiz eserleri, tarihi ve kültürel mirası ile şehir, her zaman gezginler için ilgi odağı olmuş. Şehrin ortasından geçen Zayende Nehri üzerinde, bazılarının yaşı 400’e dek ulaşan 6 tarihi köprü bulunuyor. Bu nehir üzerinde yer alan Siosepol Köprüsü ise güzelliği ile görenleri kendine hayran bırakıyor.

Neredeyse 2 yıl kadar Okyanusya ve Asya’da seyahat ettikten sonra Türkiye’ye dönmeden ziyaret ettiğim son ülke İran’dı. İsfahan’ı o gezimde 2 defa ziyaret etmiştim. Birkaç yıl sonrasında İsfahan’ın güzellikleri görmeye tekrar gittim. Fırsatım olsa defalarca giderim diyebileceğim bir şehir oldu.

İsfahan Gezi Rehberi

İsfahan, İran’ın İsfahan Eyaletinin yönetim merkezi ve aynı zamanda ülkenin üçüncü büyük şehri. Asya’dan Mezopotamya, Anadolu ve Avrupa’ya giden bir coğrafyada yer alması nedeni ile tarih boyunca önemini hep korumuş. Bu nedenle İran’da kurulan birçok medeniyet ve devletin ya başkenti ya da önemli şehirlerinden biri oldu.

Medlerin yaşadığı dönemde şehrin adı Aspandana idi. 642’de Arapların eline geçti. Tuğrul Bey döneminde Büyük Selçuklu Devleti sınırlarına dâhil edildi ve torunu Melikşah döneminden itibaren de devletin payitahtı oldu. Bu dönemin en ünlü eserleri olan ve şimdilerde şehrin kalbi olan İmam Meydanı’ndaki Mescid-i Cuma inşa edildi.

Safevilerin hâkim olduğu 1050-1736 arasında olduğu dönemlerde çok gelişti ve dünyanın en büyük şehirlerinden biri oldu. Tarihi İpek Yolunun önemli duraklarından olan bu eski İran şehri, çölün ortasındaki bu vaha gibi. Coğrafi, mimari ve dini açıdan her dönem önemini koruyan şehir halkı tarafından ‘Esfahān nesf-e- jahān’ yani ‘dünyanın yarısı’ olarak anılmış.

Şah Abbas, 1587’de Safevi Hükümdarı olduğu zaman İsfahan’ı ülkesinin başkenti olarak seçti ve saltanatı boyunca halkın övüneceği çok sayıda saray, cami, bahçe, köprü inşa etti. diğer tüm şehirleri tutmayı başardı. İran Körfezi ve İpek Yolu için önemli ticaret şehri haline gelen İsfahan, Ortadoğu’nun gözbebeği bir şehre dönüştü.

Çağdaş bir bilgiye göre, o zamanki nüfusu 600 bin olan İsfahan’da 162 cami, 48 kolej, 273 hamam ve en az 1.802 kervansaray vardı. Şehir 13. yüzyılda tarihinde görülmediği şekilde önce Moğollar, ardından da 1387’de Timur tarafından yağmalandı. 70 binden fazla kişi kılıçtan geçirilerek kelleleri kule gibi yığdı.

Şah İsmail tarafından 16. yüzyılın başında Tebriz başkent olmak üzere kurulan Safevi Devleti’nin en büyük hükümdarlarından Şah Abbas dönemde şehir altın çağını yaşadı. Bu dönemde hattatlık, ressamlık, musiki, görsel sanatlar, el sanatları, mimari ve kentleşme, edebiyat, hikmet ve felsefede göz kamaştırıcı ilerlemeler kaydedildi.

Görülmemiş bir ticari zenginlik ile halkın refahı arttı ve kent 17. yüzyılın en büyük ve en güzel yerlerinden birine dönüştü. 100 yıldan fazla süren bu parlak dönem, 1732’de Afganlıların İran’ı işgali ile sona erdi. Başkent, önce Şiraz’a sonra da Tahran’a taşındı.

Uzun yıllar bir harabe görünümünde olan İsfahan’ın nüfusu da görkemi de iyice azaldı. Rıza Şah Pehlevi döneminde (1925-1941) yeniden imarına başlanan kentte bir sanayi bölgesi oluşturuldu ve tarihsel yapıların birçoğu onarıldı.

Bugün İsfahan, bir kültür şehri olmasının yanında, ülkenin önemli bir tarım ve sanayi merkezlerinden birisi. Her anlamda kendi kendine yeten bir metropol olan kent, ülkenin çelik, petrokimya fabrikaları, petrol rafinerileri ve tekstil üretiminin yüzde 40’ına sahip.

Tahran ve Meşhed’den sonra ülkenin üçüncü büyük şehri İsfahan’da yaklaşık 4 milyon insan yaşıyor. Nüfusun yüzde 1,5’unu Ermeni ve Yahudiler oluşturuyor. Yahudiler yoğun olarak Cobare Mahallesinde, Ermeniler ise Culfa Mahallesinde ikamet ediyor. Ayrıca şehirde az da olsa Zerdüşti yaşıyor. Yahudi ve Hristiyanlar, mecliste milletvekilleri ile temsil ediliyor.

İran para birimi Riyal, ancak günlük yaşamda daha çok Tümen kullanılıyor. 10 Riyal, 1 Tümen’e denk geliyor, 1$ ise 42.105 İran Riyali yapıyor. Bazen Riyal’in Humeyni olarak adlandırıldığı da oluyor. Şehirde visa veya master kredi kartları kullanılmıyor. Halıcı veya pahalı el sanatları ürünleri satılan dükkanlarda Avro veya Dolar ile alışveriş yapılabiliyor.

İsfahan’ın, ulaşım ve yeme-içme açısından ucuz bir şehir olduğu söylenebilir. Bu tür harcama maliyetleri Türkiye’dekinin çok altında. Konaklama için aynı şeyleri söylemek zor. Çok alternatif olmaması nedeniyle yer bulmakta sıkıntı yaşanabiliyor. Aklınızda bulunsun.

İsfahan Gezilecek Yerler 📌

Tipik bir Şark şehri olan İsfahan, sahip olduğu tarihi miras ile bir açık hava müzesi gibi. Hiç çekinmeden gidip görmeniz gereken bir şehir. En az 2 tam gün ayırmak gerekiyor. İsfahan’da çoğu yeri yürüyerek gezmek mümkün.

İsfahan taksicileri ülkedeki diğer taksicilere göre daha paragözler. Yine de, şimdiye kadar gördüğüm diğer ülke taksicilerinin yanında pırlanta sayılırlar. Taksi ücretleri Türkiye ile kıyaslanmayacak kadar ucuz. Grup olarak seyahat edenler için, gezilecek uzak yerler için taksi tutmak iyi fikir. Gideceğiniz güzergaha çalışan shuttle taksiler de en hızlı ve en ucuz ulaşım seçenekleri arasında.

İmam Meydanı ve çevresindeki ünlü yapılar için en az birkaç saat ayırmak gerekiyor. Hızlı bir turla şehrin hemen her yerini 1 gün içerisinde gezilebilir, ama tavsiyem en az 2 tam gün ayrılması. İmam Meydanı ve Siesepol Köprüsü hem gündüzün, hem gün batımında ve gece görülmeyi hak edecek kadar güzel.

Şehrin bu iki önemli alanı aynı zamanda yerel hayatı yakından gözlemek açısından da önemli yerler. İmam Meydanı’nda bulunan Isfahan Turizm Ofisi, farklı dillerde rehberlik hizmeti veren rehberler sağlayabiliyor (40-50TL/gün). Zamanı olmayanlar ve güvenilir kaynaktan bilgi almak isteyenler için en uygun tercih olabilir. Buradan broşür ve haritalar edinilebilir.

1. İmam Meydanı

İmam Meydanı (Nakş-ı Cihan), 512 metre uzunluğu ve 163 metre genişliğiyle yapıldığı dönemde dünyanın en büyük meydanıydı. İslam mimarisinin en çarpıcı örneklerinden biri. Çin’in Beijing şehrindeki Tiananmen Meydanından sonra, bugün dünyanın en büyük ikinci meydanı olarak geçiyor.

Dikdörtgen şeklindeki Meydanın dört bir yanını çeviren kapalı çarşıda kilimden ipek halıya, gümüşten minyatüre İran’a has alınacak her şeye rastlanabiliyor. Meydanın ortasında geniş bir avlu ve avlunun ortasında büyük bir havuz yer alıyor.

Tarihte, Şah ve halkın buluşma merkezi olarak kullanılan meydan, spor müsabakaları ve Çogan oyunlarının oynanması, ticaret aktivitelerinin gerçekleşmesi, dini törenlerin yapılması, suçluların cezalandırılması gibi birçok olay ve etkinliğe ev sahipliği yapmış. Şehrin kültürel, politik ve toplumsal hayatına çok büyük izler bırakmış.

Şehir planlamacılığının en güzel örneklerinden biri olan meydandan, şehirde yüksek binalar olmasına rağmen hiçbiri gözükmüyor. Akşam saatiyle meydanın yeşil alanı, sofralarını alıp gelmiş İranlılarla dolup taşıyor. Meydan çevresinde tur atmak isteyenler için ise faytonlar var.

UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesine ve 1979’da dahil edilen Nakş-i Cihan Meydanında, İmam Camii, Şeyh Lütfullah Camii ve Ali Gapu Sarayı olmak üzere 3 önemli yapı bulunuyor.

2. İmam Camii

İmam Camii, İmam Meydanı’nın güney tarafında, Safevi döneminde 1598’de I. Şah Abbas iktidarının 24. yıl dönümü vesilesiyle 1611’de yapılmış. Mimarisi ve içinde kullanılan seramik ile tahta oymacılık işleri bakımından geleneksel mimarinin en güzel örneklerini barındıran caminin, yedi renkli mozaik çini süslemeleri ve hat yazılarının güzelliği oldukça etkileyici.

Caminin içi, dışı her yeri şehrin sembolü haline gelmiş mükemmel mavi çinilerle kaplı. İmam Camii’nin önemli özelliklerinden biri de 49 çeşit yankı oluşturabilen akustik bir mimariye sahip olması. Bunlardan ancak 12 tanesi insan kulağı ile algılanabiliyor. İsfahan’da camilere girebilmek için kadınların çador denilen geleneksel giysiyi giyinmesi şart, çador kapıda alınabiliyor.

3. Şeyh Lütfullah Camii

Şeyh Lütfullah Camii, Safevi döneminde I. Şah Abbas’ın emriyle inşa edilmiş. İmam Meydanı’nın doğu kanadındaki camii, Ali Gapu Sarayı’nın karşısında yer alıyor. Yapımına 1602’da başlanmış ve 1619’da tamamlanmış. Adını, Lübnan’dan İsfahan’a davet edilen saygın bir İslam’ın alimi olan Şeyh Lütfullah’tan alıyor. Şeyh Lütfullah aynı zamanda Şah Abbas’ın kayınpederi.

İlk yapıldığında dini sohbetler, dersler ve kişisel ibadet amacı yapılmış ve bu yüzden minareleri bulunmuyor. Soluk pembeye çalan kubbesi günbatımında rengi kiremit rengine dönüşüyor. Safeviler döneminden kalan çini işlemeleri giriş kapısını süslüyor. Çiçek desenler ve tavus kuşu figürleri dikkat etmeniz gereken önemli detaylar.

Safevi dönem mimarisinin başyapıtlarından biri kabul edilen bu camiyle, Ali Gapu Sarayı arasında meydanın altından geçen bir tünel uzanıyormuş zamanında. Saray kadınları, ibadete gidecekleri vakit bu tüneli kullanırlarmış.

4. Ali Gapu Sarayı

Ali Gapu Sarayı (Devlet Kapısı), Şah Abbas’ın emriyle 1597’de yapılmış. İki yana doğru genişleyen altı katlı Ali Kapu Sarayı, meydana hâkim bir konumda bulunuyor. Şah Abbas’ın meydandaki törenleri izlediği saray, ‘Ali’nin Kapısı’ anlamına geliyor.

Her birine dik merdivenlerle çıkılan katların tavanlarında ve duvarlarında birbirinden değişik süslemeler göze çarpıyor. Sanki Acem diyarının tekmil hayvanları; geyik, tilki, tavus kuşu, güvercin ve bülbüller bu sarayın dört bir yanında en parlak ve gösterişli halleriyle poz vermişler.

Ali Gapu Sarayı’nın, 18 ince ve zarif sütun üzerinde yükselen terası oldukça ilgi çekici ve meydanı fotoğraflamak için güzel bir konum sağlıyor. Altıncı katta yer alan, en iyi akustik ortamı yaratacak şekilde tasarlanmış harikulade bir müzik odası bulunuyor.

5. Bazar-e Bozurg

İsfahan Büyük Çarşısı, Ortadoğu’daki en eski ve büyük çarşılar arasında yer alıyor. İmam Meydanı’nın kuzey kanadında yer alan Cuma Camisi ile bağlantısı var. Tarihi 11. yüzyıla kadar giden çarşıdan ünlü İsfahan halıları alınabilir. Çarşı, haftada 1 gün sadece kadınlar için açılıyor. Cuma Camisi’nin 2 km kadar kuzey doğusunda yer alır.

6. Mescid-i Cuma

Cuma Camii, geçmişi 8. yüzyıla kadar uzayan İsfahan’ın Ulu Camiisi. Büyük bir bölümü Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah zamanında (1072-1092) yapılan camiye, ünlü vezir Nizam-ül Mülk zamanında da yeni eklemeler yapılmış.

İran’da her şehirde Cuma namazının, oranın mülki amiri tarafından kıldırıldığı ve hutbede toplumsal ve siyasal konulara yer verildiği bir Cuma Camii bulunuyor. Cuma Camii, Selçuklu, Moğol ve Safevi dönemi mimari tarzlarının karışımını yansıtıyor.

Bu caminin içindeki kubbelerden birinin adı Nizam-ül Mülk Kubbesi. Caminin bizim alışık olduğumuz sade işlemelerden çok uzak ışıltılı ve ihtişamlı görüntüsü karşısında insan kendini seyretmekten alamıyor. Mescid-i Cuma Cami, 2012’den bu yana UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesinde bulunuyor.

7. Çehar Bağ Medresesi

Çehar Bağ Medresesi, 1704-1714 arasında yapılmış. Geleneksel İran Safevi Dönemi önemli mimari eserlerinden. Döneminde kervansaray olarak kullanılan bu yer şimdi Abbasi Otel olarak işletiliyor. İsfahan’ı ikinci ziyaretlerimde bu meşhur otelinde kaldım. Göz alıcı bir lobisi olan otelin, daha da güzel bir bahçesi var. Burası kalmasanız da gidip bahçesinde bir şeyler içebileceğiniz şahane bir tarihi otel. Otelin konumu da oldukça merkezi ve köprülere yakın.

8. Siosepol Köprüsü

Siosepol Köprüsü, kendisini ayakta tutan 33 sütun üzerine 1602’de inşa edilmiş ve Farsça 33 anlamına geliyor. 300 metre uzunluğunda ve 14 metre genişliğinde olan köprü, I. Abbas’ın meşhur komutanı Allahverdi Han tarafından yaptırılmış.

Merkezi İran platosunun en önemli nehri olan Zayende Nehri, ‘Zendi-Rud’ ve ‘Zerrin-Rud’ adlarıyla da anılıyor. Nehrin uzunluğu kıvrımları ile birlikte 460, kuş uçuşu ise 270 km. 20 metre ile başlayan genişliği yer yer 700 metreye kadar ulaşıyor. İsfahan merkezinde nehrin genişliği 100-300 metre arasında.

Zağros Dağlarından doğan ve İsfahan’ın ortasından geçerek şehre hayat veren Zayenderud Nehri üzerinde, İsfahan’ın sembolü Siosepol köprüsünün yanı sıra, farklı zamanlara ve medeniyetlere ait, fonksiyon ve mimari estetik bakımından önemli pek çok taş köprüyü üzerinde barındırıyor.

Zayende Nehri farklı zamanlara ve medeniyetlere ait, fonksiyon ve mimari estetik bakımından önemli pek çok taş köprüyü üzerinde barındırıyor. İsfahan’da, köprüler fonksiyonlarından ziyade bir sosyalleşme alanı olarak kullanılıyor. Köprünün alt tarafındaki çayhaneler, İran’ın mis kokulu çaylarını nehre doğru yudumlayanlarla dolup taşıyor.

9. Tarihi Çehar Bağ Mesire Alanı

Şah Abbas’ın 42 sene süren saltanatının, 25 yıllık döneminde İsfahan kentini yeniden inşa edilip geliştirdi. İsfahan kentinin büyümesine yön verecek geniş ve uzun bir cadde inşa ettirdi. Bulvar niteliğinde olan ve her iki tarafı ve ortası ağaçlandırılan bu cadde, Çahar-Bağ olarak adlandırıldı. Böylece İsfahan’ın tarihi dokusunu ve eski kentini yeni kente bağladı.

İsfahan’ın ana caddesi olan Chaharbagh, merkez bölgede Zayende Irmağı kıyısında başlayıp 10 km kadar kuzeye doğru uzanıyor. Tarihi Kent Bölgesi ise bu caddenin doğu bölümünde yer alıyor. Bu kesimin ilk göze çarpan yapısı ise halen eğitim vermeye devam eden Şah Medresesi. Ziyaretçilere kapalı olan medreseyi ancak dışarıdan görebiliyorsunuz. Chehel Sütun Sarayı ve Doğal Bilimler Müzesi bu çevrede gezilebilecek yerler arasında bulunuyor.

10. Çehel Sütün Sarayı

Çehel Sütün, Şah Abbas döneminde yapına başlamış ve II. Şah Abbas döneminde 1647’de tamamlanmış. Saray, 67.000 m2’lik bir alana yayılan Çehel Sütun bağının ortasında yer alıyor. Bahçesinde yüksek ağaçlar ve önünde büyük bir havuz dikkati çekiyor. 20 sütunlu sarayın önündeki havuzda yansıyan 20 sütun görüntüsü nedeniyle Kırk Sütun Sarayı olarak adlandırılmış.

İsfahan Çehel Sütün Sarayı duvarlarını süsleyen 17. yüzyıl resimlerinde, ellerinde şarap kadehleriyle, dans eden rakkaseleri izleyen Safevi hükümdarlarının saray şölenleri betimlenmiş. Şah burada misafirlerini ağırlar, yabancı elçiler ve devlet adamlarına görkemli resepsiyonlar verirmiş.

Yüksek sütunları, işlemeli tavanları ve duvarlardaki zengin minyatürleri çok etkileyici. Bunlardan birinde büyük bir tablo halinde Yavuz Selim ile Şah İsmail’in Çaldıran savaşı da resmedilmiş. Saray 1706’de yanmış ve yeniden yapılmış, şimdi ise Eski Eserler Müzesi olarak kullanılıyor. Müzede resim çekmek yasak.

Çehel Sütün Sarayı yakınında üç müze bulunuyor. İran Dekoratif Sanatlar Müzesi’nde Safevi ve Kaçar dönemlerine ait minyatür, cam işçiliği ürünleri, eski elyazmaları Kur’an’lar, seramik, tahta oymacılık eserleri, silahlar görülebilir.

Çağdaş Sanat Müzesi’nde, çoğunlukla İsfahanlı sanatçıların güncel sergileri gösteriliyor. Çehel Sütün Sarayı yanında ise Doğal Tarih Müzesi bulunuyor. Müzenin bahçesinde fil, zürafa ve dinozor gibi hayvanların maketleri yer alıyor.

11. Heşt Beheşt Sarayı

Tarihî Heşt Beheşt Sarayı, Safevî döneminin son sultanlarının yaşadıkları görkemli saraylarından birisi. Süleyman Şah zamanında 1660’de yapılmış. Safevi döneminin son sultanlarının yaşadıkları Hasht Behest (8 Cennet) Sarayı, zamanında oldukça lüks dekore edilmiş görkemli bir saraydı. Ancak yıllar içerisinde çok zarar görmüş. 7 Cennet anlamına geliyor. Ağaç kolonlarla ayakta duran teras ağaçlarla süslenmiş parka bakıyor.

12. Hacu Köprüsü

Hacu Köprüsü, Timur döneminin sonlarında yaya, atlı ve deve kervanları için yapılmış. II. Şah Abbas’ın emriyle 1650 yılında bu dönemden kalma eski köprünün yerine yaptırılmış. Şah Köprüsü olarak da biliniyor. Safeviler döneminde dünyanın en güzel köprüleri arasında gösterilen köprünün uzunluğu 133 metre, genişliği 12 metre.

Köprü 23 kemerden oluşuyor. Hem nehrin akışını düzenlemek hem de çevredeki alanların sulanması için yararlanılmış. Nehre doğru uzanan taş merdivenlerde, sadece nehri izlemek için bir köşede saatlerce oturan, bu güzelliğin içine kendini dahil edenlerin sayısı oldukça fazla.

13. Çehel Dohter Minaresi

İsfahan’daki Selçuklu dönemi eserlerinden birisi Çehel Dohter Minaresi. Minare ajurlarla ve Kufî hatla yazılmış kitâbelerle süslenmiş.

14. Colfa Mahallesi – Vank Katedrali

Yeni Culfa Mahallesi, Zayande nehrinin güney kıyısında yer alan Ermeniler’in yaşadığı bir muhit. Başta Vank Katedrali olmak üzere 13 Hıristiyan kilise ve katedralini barındıran bir bölge, İsfahan’ın zengin mahallesi olarak da biliniyor.

Osmanlılarla savaşlar esnasında, 1604’te Cağaloğlu Sinan Paşa’nın İran sınırına girmesinden önce, Şah’ın emriyle Colfa (Jolfa) şehri tamamen yıktırılıp, buradaki yaşayan Ermeniler İsfahan’a göç ettirilmiş. Ermeniler, İsfahan’da Colfa adlı Hıristiyan mahallesini oluşturmuşlar.

Şah Abbas tarafından kendilerine, toprak satın alma, kendi idarecilerini tayin etme, dini merasimlerini özgürce yapabilme gibi bazı özel imtiyazlar tanınmış. Bu mahallede, başta Vank Katedrali olmak üzere 13 Hıristiyan kilisesi ve katedrali bulunuyor. Bethlehem ve St. Mary Kiliseleri de görülmeye değer.

İsfahan’a göç ettirilen Ermeniler, 1606-655 yılları arasında Vank Katedrali (Kelisa-ye Vank) yaptırdılar. Katedralin iç dekorunda genellikle İtalyan sanatkârlar yaptıklarından Floransa Katedrali arasında benzerlikler bulunuyor. Safevi dönemi süsleme sanatı minyatür, çiçek ve kuşların yer aldığı süslemelerle dikkat çeker.

15. Manar Jonban (Sallanan Minareler)

Manar Jonban, 17 metre yüksekliğinde 2 adet sallanan minareye sahip. Moğollar döneminde yaşamış ve 1.316 yılında ölmüş Ebu Abdullah adlı bir dervişin türbesi burası.

Eskiden belli saatlerde, gösteriyi bekleyen izleyiciler için müezzin veya görevli bir genç çocuk tekbir sesleriyle zıplayarak minareyi sallıyormuş. 2007’den bu yana bu gösteri artık yapılmıyor. İsfahan merkezin 7 km batısında yer alıyor.

16. Ateşkadeh

Güzelliği ile herkesi büyüleyen İsfahan, gecesiyle gündüzüyle ayrı bir atmosfer sunuyor. Şehir hem gündüz hem de gece, ayrı ayır gezmeye değiyor. Gece ile birlikte iş yerlerinden ve evlerinden çıkan insanlar meydanları dolduruyor, köprü ve sokaklarda akşam gezmelerine çıkıyor; şehir yeniden canlanıyor.

Ateşkadeh (Ateşgadeh), yüksekçe bir tepenin üstündeki tapınakta bulunan, Zerdüştlerin sönmeyen kutsal bir ateşine ev sahipliği yapan kadim bir tapınaktı. Devasa bir taş kadeh içerisinde sürekli yanık tutulan bu ateş Sasaniler devrinden bu yana sönmeyen bir ateş kadehine sahipti.

Ancak uzun yıllardır bu kadim tapınak artık harabe halde duruyor. Dünyanın en eski tapınaklardan biri oalrak adı geçen tapınaktan geriye sadece birkaç kalıntı geriye kalmış. İsfahan şehrini yukarıdan görmek için uygun bir yer. Bu Zerdüşt tapınağı, Sallanan Minareler’in 2 km batısında bulunuyor.

İsfahan yeme-içme

İsfahan ilginç bir şekilde yeme içme açısından çok şey vadetmiyor. Zayende Nehri’ne bakan caddelerin iyi restoranlarla dolmasını beklerdim ama maalesef restoran seçimi konusunda pek de alternatif sunmuyor. Kebap İran ana yemeği. Yanında sade uzun taneli safranlı pirinç ile servis ediliyor.

Naneli ayran ise en çok tercih edilen içecek. Türk damak tadına düşkün olanlar İran mutfağından pek umduklarını bulamayacaklar galiba. En iyi hiç karşılaştırmadan keyfini çıkarmak olsa gerek. Domates ve sebzelerle hazırlanan döneri lezzetli. Hamburger veya fastfood tarzı yerler yok denecek kadar az. Kahve yerine çay tercih edilir.

İsfahan’dan en çok dikkat çeken restoranlarından biri olan Shahrzad Restoran, bir sanat galerisi görünümünde. Tavanı ve duvarları minyatür resimlerle, İran taşlarıyla süslenmiş ve hoş bir aydınlatması var. Akşamları önünde kuyruk oluşuyor. Yeni açılan restoranlar ile eskisi kadar ilgi görmese de yerel İran lezzetlerini hoş bir atmosferde tatmak için uygun bir yer.

İsfahan alışveriş

İran’da el sanatlarının derin ve parlak mazisi bulunuyor. İran halıları dünyaca ünlü. Halı dokumacılığında Safevîler döneminden günümüze kadar popülaritesini korumuş olan İsfahan’ın, Meymeh, Şehri Kurd, Kamşe, Nayin, İsfahan merkez, Kave Roh, Sâmân, Bahtiyar, Necef Abad, Palmiye ve Çeli Şotor gibi merkezlerde yoğun olarak halıcılık yapılıyor.

Yine kakmacılık, çinicilik, seramik, nakkaşlık, halı, seccade, kilim, heybe, minyatür, sedef, deri dikimi, gümüş işleri, telkari, sikke, bakır ve bronz oyma, kuyumculuk, tuğlacılık gibi el sanatları, İsfahan’ın adını dünyaya duyurmuş. Bunun yanında bakır ve pirinç işçiliğinin de İsfahan’da çok eski bir geçmişi vardır.

İsfahan halıları, ipek ürünleri, el yapımı deve kemiği üzerine işlenmiş minyatürler, firuze çiniler, altın işlemeli kumaşlar, ağaç oymacılığı ve ahşap işçiliği ürünü el sanatları eserleri alınabilir. Maden üzerine resim yapmak sanatı olan Kalem-zenî sanatı, İsfahan’ın meşhur yerel sanatlarından.

Altın işi ürünler için alışverişin adresi ise Bazar-e Honar. Bunun dışında hemen her eşya bulunabilen Bazar-e Bozorg diğer bir alışveriş adresi. Halı gibi ürünleri alırken birkaç dükkan gezmek ve iyi pazarlık yapmak şart.

İsfahan otelleri

İsfahan konaklama açısından çok seçenek sunamıyor. Son yıllarda otel sayısı artmış olsa da Mart ayından Haziran sonuna kadar olan yüksek sezonda, İsfahan otelleri konaklama ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalıyor.

Çeher Bağ (Dört Bahçe) Caddesi, otelleri, restoran ve dükkanları, İsfahan gezilecek yerlere olan yakınlığı nedeniyle çoğu gezgin tarafından konaklama için tercih edilen bir bölge. Düşük bütçeli gezginlerin tercihi Amir Kabir Hosteli de burada. Ben ilk gezimde Couchsurfing yaptım. İkinci ziyaretimde ise İmam Meydanı’nın bir köşesine çadırımı kurup uyumuştum. O zamanlar sorun olmamıştı ama şimdi bunu yaparsanız ceza bile alabilirsiniz.

Sonraki ziyaretlerimden birinde de şehrin meşhur oteli Abbasi Otel‘de kaldım. Burası kalmasanız da gidip bahçesinde bir şeyler içebileceğiniz şahane bir tarihi otel. Parsian Kowsar Hotel de kaldığım otellerden biri oldu. Esfahan Tourist Hotel de gayet iyidir.

İsfahan gece hayatı

İsfahan çayhaneleriyle meşhur. Bunlardan en ünlüsü de Abassi Otel çayevi. Akşam yemeği için Şehrazat Restoran iyi bir tercih olabilir. Ermeni mahallesi Culfa’daki cafeler pek güzeldi.

İran’da olduğunuz için herhangi bir disko ve gece kulübü hayal etmediğinize eminim. Bu gecelerin sakin geçtiği anlamına gelmiyor tabi. İran’da hayat sokaklarda atıyor. Günbatımı ile birlikte sokaklar canlanmaya başlıyor. Gece geç saatlere kadar kız erkek, herkes sokakta. Hatta sokaklarda kadınlar erkeklerden daha çok. İran’da gece hayatı İmam Meydan’ında çimlerde, Siesepol Köprüsü’nde, sokaklarda.

Zayende Nehri çevresinde yer alan hemen hemen tüm köprülerin çevresi, gece hayatın canlandığı yerler. Arasına karışmak, yerel insanlarla tanışmak için en iyi yerler. Siz de aralarına karışın. İsfahanlılar zaten turistlere meraklı. Türkleri de çok seviyorlar. Oturup sohbet edin. Azeri kökenlilere denk geldiğinizde kendinizi uzun bir sohbetin içinde bulabilirsiniz.

İsfahan nerede

İsfahan, merkezi İran platosunda yer alması dolayısıyla çok sayıda ova ve dağlık bölümlerden meydana geliyor. Batı ve güney batısında Zağros sıra dağları, kuzey batıdan güney doğuya doğru uzanıyor. Deniz seviyesinden 1600 metre yükseklikteki Isfahan, Zayende Nehri kenarındaki kısımları hariç, bitki örtüsü bakımından zayıf.

Necefabad, Berhar ve Kuhpâye hariç Isfahan’ın tüm yerleşimleri Zayende Nehri kenarında yer alıyor. İran’ın 28 eyaletinden biri olan İsfahan Eyaleti, İran’ın orta kesiminde yer alıyor. Kuzeyinde Simnan, Kum ve Merkezi; güneyinde Fars; doğusunda Horasan ve Yezd; batısında Loristan, Çaharmahal ve Bahtiyari kentleri bulunuyor. Yüz ölçümü ise yaklaşık 106 bin 179,5 kilometrekare.

İsfahan Eyaletinde: 619 şehristan, 42 bahş, 79 şehr, 120 dehistan bulunuyor. Eyalete bağlı 19 şehir ise şunlar: Ardistân, Ârân ve Bidgol, Dârân, Felâvercan, Feridunşehr, Gülpayegan, Hansar, Humeynîşehr, Isfahan, Kaşan, Mubareke, Nayin, Natanz, Necefâbâd, Semirem, Şâhinşehr, Şehrıza, Tiran ve Zerrinşehr. İsfahan-Tahran 414 km, Şiraz 481 km, Yezd 316 km.

Kışları soğuk, yazları sıcak bir iklim görülüyor. İlkbahar ve Sonbahar en uygun mevsimler. Haziran, temmuz ve ağustos aylarında, gündüz sıcaklığı 35 dereceyi geçiyor. Bu dönem en düşük sıcaklık 20 derece oluyor. Güney ve batı dağlık, kuzey ve doğu kısmı plato olan eyalette, hava sıcaklığı maksimum 36.2 derece, minimum -3 derece ve yıllık sıcaklık ortalaması 16.7 derece.

İsfahan’a nasıl gidilir

İsfahan Havalimanı, şehir merkezinin 25 km kuzey doğusunda bulunuyor. Türk Hava Yolları İran’da Tahran, Tebriz, Meşhed ve Şiraz’ın ardından 5. nokta olan İsfahan’a da yolcu taşıyor. Herhangi bir toplu taşıma aracı olmadığından shuttle taksi kullanılabilir.

İran’a şehir dışından taksiyle gelirseniz taksiler gidilecek yere kadar servis yapmazlar. Şehir terminallerine veya bazı merkezi yerlere bırakırlar. Sonrasında otele ulaşmak için tekrar taksi tutmak gerekiyor. Taksiler için uzun mesafede 50-70.000 Riyal (7-10TL) yeterli. Şehir içi shuttle taksiler çok ucuz. Şehir içi kısa mesafe için 15-20.000 Riyal (2-3 TL) yeterli. Şehri gezmek için en iyi yol taksi tutmak. 50-70.000 Riyal/saat uygun.

Taksi ücretleri Türkiye ile kıyaslanmayacak kadar ucuz. Grup olarak seyahat edenlerin gezilecek uzak yerler için taksi tutması iyi fikir. Gideceğiniz güzergaha çalışan shuttle taksiler de en hızlı ve en ucuz ulaşım seçenekleri arasında. İsfahan taksicileri ülkedeki diğer taksicilere göre daha paragözler.

Yine de şimdiye kadar gördüğüm diğer ülke taksicilerinin yanında pırlanta sayılırlar. Gideceğiniz yeri söyleyip fiyat almadan araca binmeyin. Özellikle otobüs terminali veya havalimanı gibi şehre ilk giriş yapılan yerlerde verilen fiyatların üçte biri veya yarısı için pazarlık yapılabilir.

Isfahan’ın tren istasyonu, şehrin güneyindeki ilçelerden Şehrıza’da yer alıyor. İsfahan-Tahran arasında günlük tren seferi bulunuyor. Yine Kaşhan, Meşhed, Bandar Abbas ve Şiraz şehirlerine tren ile ulaşmak mümkün. Biletler, Siesepol Köprüsü yanındaki Enqelab-e Eslami (Devrim Meydanı) Meydanındaki The Raja Tren ofisinden alınabilir. Tren istasyonu ise şehrin doğusunda bulunuyor. Siesepol Köprüsü’nün güney kanadından shuttle taksilerle gidilebilir.

İran’da genel olarak iyi bir karayolu ulaşımı var. Tahran-İsfahan arasındaki yol otoyol olduğundan rahat ve güvenli bir ulaşım imkanı sağlıyor. Belki de ülkedeki en lüks otobüsler yine bu güzergâhta çalışıyor. İsfahan’da 2 otobüs terminali bulunuyor. Kuzeydeki Kaveh Terminali en yoğun olanıdır. Birçok yere ulaşım için bu terminal kullanılabilir. Sofi Terminali ise güneyde yer alıyor.

Otobüsle şehre gelenler, terminaldeki ofisin telefon numaralarını almaları iyi fikir olabilir. Bazı otel ve internet kafeler dışında şehirde otobüs bileti almak zor olabiliyor. Özellikle hafta sonları ve yüksek sezonda otobüs yeri mutlaka ayırtılmalı, tarihler kesin ise İsfahan’a gelirken dönüş biletleri de alınmalı. Tatil dönemlerinde biletler en az 1 hafta öncesinden ayırtılmalı.

Yolcu otobüsleri ve ticari taksiler, bir şehirden diğer şehre geçerken, şehir çıkışlarındaki polis kontrol noktalarında kayıt yaptırmak zorunda. Seyahat eden tüm yolcuların isimleri burada polise bildiriliyor. Bu, kanuni bir mecburiyet.

İsfahan, her yıl 20 milyondan fazla turisti hak edecek güzellikte. Ülkenin siyasi yapısı ve kadınların örtünme kuralı nedeniyle çok sayıda turist kaybediyor. İran insanının sıcaklığı ile bir kez tanışan herkesin, İran hakkında şimdiye kadar hissettiği endişe ve ön yargıları hemen bir kenara bırakacağına eminim.

İran’ın tüm siyasal istikrarsızlığına ve birçoğu yürürlükte olmayan şeriat kurallarına rağmen, zengin bir kültürel mirasa sahip İsfahan keşfedilmeye değer bir şehir. Daha önce İran hakkında bildiklerinizi bir kenara bırakın ve gidin, görün!