Ayvalık ilçe merkezindeki İsmet Paşa Mahallesi’nde bulunan ve adını çan kulesi üzerindeki saatten alan Saatli Cami, mübadele öncesinde Ayvalık ve çevresinde yaşayan Ortodoks Hristiyan cemaatin kullandığı bir kilise olarak inşa edilmiş.
Ege’nin farklı inanç ve kültürlere olan saygısını simgeleyerek 1928’den bu yana cami olarak hizmet veren ve günümüzde halen ibadete açık bulunan Saatli Cami, alışılmışın dışındaki mimarisi ve Ayvalık’ın en yüksek yapılarından biri oluşuyla oldukça dikkat çekici.
Yapılış tarihi kesin olarak bilinemeyen ancak 19. yüzyılın ikinci yarısında adalı Rumlar tarafından Ayos İanni Kilisesi olarak inşa edildiği düşünülen yapı, 1924’te yaşanan mübadele sonrası ilçenin terk edilmesiyle birlikte 1928’den sonra camiye dönüştürülmüş. İçindeki ikonaların boyanması haricinde herhangi bir değişiklik yapılmayan yapının bahçesine ise bir minare inşa edilmiş.
Eğimli ve düz zeminlerin birleştiği 1250 metrekare alan üzerine inşa edilen kilisenin çan kulesinin yüksekliği 24, minarenin yüksekliği ise 44 metre. Çan kulesinin 1944 depreminde yıkılmasının ardından saat kulesine çevrilmesiyle Saatli Camii adını alan yapının çan kulesi halen varlığını sürdürüyor.
Kulenin kuzey ve güneyinde kare, doğu ve batısında ise yuvarlak saatler bulunuyor. Ayvalık’ın en yüksek yapılarından biri olan, üç nefli ve tek apsisli inşa edilen Saatli Cami, Yunan haçı planlı. Altı basamakla girilen caminin girişinde bulunan sütunları, saat kulesi ve minaresiyle uyumlu.
Ana ibadet mekânı olan naosun üzeri ise kubbe ile kaplı. Kubbe kasnağında, aydınlatma pencerelerine eşlik eden sağır kubbe pencereleri de yer alıyor. Galerili yapının her iki katında ve girişin etrafında bulunan pencereler, sarımsak taşıyla çerçeveli. Bahçesine ilave edilen minaresi de sarımsak taşından inşa edilmiş.
İlk zamanlarda Çarşı Cami olarak anılan ve dikdörtgen plânlı bir yapı olan Saatli Cami’ye dört sütunlu, revaklı, akantus yapraklarıyla süslü bir kapıdan giriliyor. Yunan haçı planı haç düzeniyle inşa edilen yapının orta bölümü küçük bir kubbe ile haçın kolları ise tonozlarla örtülü.
İç tavanında alçı süslemelerin de yer aldığı Saatli Cami, Ayvalık içerisinde yer alan en yüksek ikinci kilise olma özelliğine sahip. Ayvalık’ta gezilecek yerler listesine Saatli Camii’ni de ekleyin.
